Algunas aproximaciones históricas al concepto de ciudadanía
| Autor | Paula Andrea Ceballos Ruiz, Laura Alejandra Benavides Vanegas, Vanessa Gutiérrez Giraldo, Nathalia Cano Rodríguez |
| Páginas | 140-152 |
Ι Ν Χ Ι Σ Ο
140 Παυλα Ανδρεα Χεβαλλοσ Ρυιζ; Λαυρα Αλεϕανδρα Βεναϖιδεσ; ςανεσσα Γυτιρρεζ Γιραλδο; Νατηαλια Χανο Ροδργυεζ
Paula Andrea Ceballos Ruiz**; Laura Alejandra Benavides**; Vanessa Gutiérrez Giraldo***
Nathalia Cano Rodríguez****
Ρεχιβιδο: 18/03/2015|Ρεϖισαδο: 09/07/2015|Αχεπταδο: 10/12/2015
Σοµε ηιστοριχαλ αππροαχηεσ το τηε χονχεπτ οφ χιτιζενσηιπ
Inv est igaci ones Or igi na les
Original Research
Algunas aproximaciones históricas al concepto de ciudadanía*
Resumen Abstract
Ελ πρεσεντε αρτχυλο χονστιτυψε παρτε δελ µαρχο τε⌠ριχο θυε ηαν ρεα−
λιζαδο, εν τορνο αλ χονχεπτο δε χιυδαδανα, λοσ ινϖεστιγαδορεσ δελ
σεµιλλερο δε ινϖεστιγαχι⌠ν εν φορµαχι⌠ν χιυδαδανα ψ χυλτυρα δε
λα λεγαλιδαδ Σοπηια. Σε αβορδαν συχινταµεντε λασ χονσιδεραχιο−
pgu"oƒu"ukipkÝecvkxcu"swg" ug"jcp"eqpuvtwkfq"uqdtg" gn"eqpegrvq"fg"
χιυδαδανα, δεσδε συ ναχιµιεντο εν λα αντιγεδαδ ψ λα ϖερσι⌠ν δε
nc"oqfgtpkfcf" eqpuqnkfcfc."Ýpcnogpvg." gp" nc"fgoqetcekc" nkdgtcn0"
Εστε ρεχορριδο σε ηα ρεαλιζαδο δεσδε υνα περσπεχτιϖα οντολ⌠γιχα,
επιστεµολ⌠γιχα, αντροπολ⌠γιχα ψ πολτιχα δελ χονχεπτο. Φιναλµεντε
σε πρεσεντα υν εσβοζο δε λασ χαραχτερστιχασ δελ χοντεξτο εν ελ χυαλ
ug"guvƒ"tgeqpÝiwtcpfq"gn"eqpegrvq"jgtgfcfq"fg"nc"oqfgtpkfcf."cu"
χοµο λοσ ρετοσ τιχοσ ψ πολτιχοσ θυε νοσ προπονε εστα ποχα παρα
ελ φυτυρο, χον λα ρεχυπεραχι⌠ν δε λα χιυδαδανα χοµο παρτιχιπαχι⌠ν.
Eqp"nq"cpvgtkqt."ug"gurgtc"eqpvtkdwkt"c"nc"tgÞgzk„p"uqdtg"gn"rtqdng−
µα δε λα φορµαχι⌠ν χιυδαδανα εν περσπεχτιϖα ηιστ⌠ριχα.
Παλαβρασ χλαϖε: Χιυδαδανα, δερεχηοσ ηυµανοσ, δεµοχραχια, Εσ−
ταδο, πολτιχα
Τηε πρεσεντ παπερ ισ παρτ οφ τηε τηεορετιχαλ φραµεωορκ αρουνδ τηε
χονχεπτ οφ χιτιζενσηιπ τηατ τηε µεµβερσ οφ ηοτβεδ οφ ρεσεαρχη Σο−
πηια ιν Χιτιζενσηιπ Εδυχατιον ανδ Χυλτυρε οφ Λεγαλιτψ ηαϖε µαδε.
Vjku"fqewogpv" cfftguugu" vjg" oquv" ukipkÝecpv" eqpukfgtcvkqpu" qp"
τηε χονχεπτ οφ χιτιζενσηιπ τηατ ηαϖε βεεν βυιλτ φροµ ιτσ ινχεπτιον
ιν ανχιεντ τιµεσ το τηε ϖερσιον οφ µοδερνιτψ, χονσολιδατεδ ιν τηε
λιβεραλ δεµοχραχψ. Τηισ ηιστοριχαλ τουρ ϖιεωεδ φροµ τηε οντολογι−
χαλ, επιστεµολογιχαλ ανδ πολιτιχαλ ρελατιονσ οφ τηε χονχεπτ. Φιναλλψ,
ιτ προϖιδεσ αν ουτλινε οφ τηε χηαραχτεριστιχσ οφ τηε χοντεξτ ιν ωηιχη
vjg"ngice{"qh"oqfgtpkv{Óu"eqpegrv"ku"tgeqpÝiwtkpi"cpf" vjg"gvjkecn"
ανδ πολιτιχαλ χηαλλενγεσ τηατ τηισ τιµε προποσεσ υσ φορ τηε φυτυρε
ωιτη τηε ρεχοϖερψ οφ χιτιζενσηιπ ασ παρτιχιπατιον. Τηε ρεσεαρχηερσ
ιν τηισ αναλψσισ αρε εξπεχτεδ το χοντριβυτε το τηε δεβατε αβουτ οφ
χιτιζενσηιπ εδυχατιον ιν ηιστοριχαλ περσπεχτιϖε.
Κεψ ωορδσ: Χιτιζενσηιπ, ηυµαν Ριγητσ, ∆εµοχραχψ, Στατε, Πολι−
τιχαλ.
∗ Εστε αρτιχυλο χονστιτυψε παρτε δελ µαρχο τε⌠ριχο δελ προψεχτο δε ινϖεστιγαχι⌠ν ενσε〉ανζα δε λα Χονστιτυχι⌠ν Πολτιχα εν λασ ινστιτυχιονεσ εδυχατιϖασ δελ µυ−
νιχιπιο δε Αρµενια, θυε σε ενχυεντρα αχτυαλµεντε εν εϕεχυχι⌠ν πορ ελ σεµιλλερο δε ινϖεστιγαχι⌠ν εν φορµαχι⌠ν Χιυδαδανα ψ χυλτυρα δε λα λεγαλιδαδ Σοπηια
ϖινχυλαδο αλ γρυπο δε ινϖεστιγαχι⌠ν εν δερεχηο Φιλιυσ δε λα Χορποραχι⌠ν Υνιϖερσιταρια εµπρεσαριαλ Αλεξανδερ ςον Ηυµβολδτ.
∗∗Rtqhgukqpcn"gp"Ýnquqhc."Gurgekcnkuvc" gp"Hknquqhc"fg"nc" ekgpekc0"Fqegpvg"gp" nc"Hcewnvcf"fg"Ekgpekcu" Uqekcngu"{"Lwtfkecu"fg" nc"Eqtrqtcek„p"Wpkxgtukvctkc"
εµπρεσαριαλ Αλεξανδερ ςον Ηυµβολδτ. Ινϖεστιγαδορα δελ γρυπο δε Ινϖεστιγαχι⌠ν εν δερεχηο Φιλιυσ ψ τυτορα δελ σεµιλλερο δε ινϖεστιγαχι⌠ν εν φορµαχι⌠ν
Χιυδαδανα Σοπηια. Χορρεο Ελεχτρ⌠νιχο: πχεβαλλοσ≅χυε.εδυ.χο
∗∗∗ Εστυδιαντε δε Ξ σεµεστρε δελ προγραµα δε ∆ερεχηο δε λα Χορποραχι⌠ν Υνιϖερσιταρια εµπρεσαριαλ Αλεξανδερ ςον Ηυµβολδτ. Ινϖεστιγαδορα δελ σεµιλλερο δε
kpxguvkicek„p"gp""hqtocek„p"Ekwfcfcpc"{"ewnvwtc"fg"nc"ngicnkfcf"ÐUqrjkcÑ0"Eqttgq"Gngevt„pkeq
∗∗∗ Εστυδιαντε δε ΙΞ σεµεστρε δελ προγραµα δε ∆ερεχηο δε λα Χορποραχι⌠ν Υνιϖερσιταρια εµπρεσαριαλ Αλεξανδερ ςον Ηυµβολδτ. Ινϖεστιγαδορα δελ σεµιλλερο δε
kpxguvkicek„p"gp""hqtocek„p"Ekwfcfcpc"{"ewnvwtc"fg"nc"ngicnkfcf"ÐUqrjkcÑ0"Eqttgq"Gngevt„pkeq
∗∗∗∗ Εστυδιαντε δε ςΙΙ σεµεστρε δελ προγραµα δε ∆ερεχηο δε λα Χορποραχι⌠ν Υνιϖερσιταρια εµπρεσαριαλ Αλεξανδερ ςον Ηυµβολδτ. Ινϖεστιγαδορα δελ σεµιλλερο
fg"kpxguvkicek„p"gp""hqtocek„p"Ekwfcfcpc"{"ewnvwtc"fg"nc"ngicnkfcf"ÐUqrjkcÑ"Eqttgq"Gngevt„pkeq
Χ⌠µο χιταρ: Χεβαλλοσ, ΠΑ., Βεναϖιδεσ, Λ.Α., Γυτιρρεζ ς., Χανο Ν. (2015). Αλγυνασ απροξιµαχιονεσ ηιστ⌠ριχασ αλ χονχεπτο δε χιυδαδανα.
Ινχισο ν°17: 140−152.
Ι Ν Χ Ι Σ Ο
141
Αλγυνασ απροξιµαχιονεσ ηιστ⌠ριχασ αλ χονχεπτο δε χιυδαδανα
Λα χοµπλεϕα ψ προφυνδα χονστρυχχι⌠ν σοχιο ηιστ⌠ριχα δε λα χιυ−
δαδανα εσ φυνδαµενταλµεντε πεδαγ⌠γιχα, ψα θυε οπερα σοβρε
λα χονφορµαχι⌠ν δελ ιµαγιναριο ψ δε λοσ η〈βιτοσ ψ αχτιτυδεσ θυε
εξπρεσαν διστιντοσ ρολεσ ψ ποσιχιονεσ δεντρο δε υν σιστεµα πολτιχο ψ
λα σοχιεδαδ χιϖιλ
Μερχεδεσ Οραισ⌠ν
Εν µεµορια δε νυεστρα χοµπα〉ερα ςανεσσα Γυτιρρεζ θυιεν σε
δεδιχ⌠ χον ιντενσα δισχιπλινα αµορ ψ χοµπροµισο αχαδµιχο, αλ
τραβαϕο τε⌠ριχο δελ σεµιλλερο. Λλεϖαµοσ συ σονρισα ψ συ φορταλεζα εν
gn"eqtc¦„p."rctc"ugiwkt"vtcdclcpfq"rqt"wpc"gfwecek„p"oƒu"tgÞgzkxc"
ψ χρτιχα.
Ιντροδυχχι⌠ν
Gn" rtgugpvg" ctvewnq" eqpuvkvw{g" wpc" tgÞgzk„p" gp"
τορνο αλ χονχεπτο χιυδαδανα, θυε ηαν ρεαλιζαδο
λοσ ινϖεστιγαδορεσ δελ σεµιλλερο δε ινϖεστιγαχι⌠ν
εν φορµαχι⌠ν χιυδαδανα ψ χυλτυρα δε λα λεγαλιδαδ
Σοπηια, χοµο παρτε δε λα φυνδαµενταχι⌠ν
τε⌠ριχα ψ δε λα χονστρυχχι⌠ν χονχεπτυαλ δε λα λνεα
fg" kpxguvkicek„p" fgn" ugoknngtq=" eqp" gn" Ýp" fg" fct"
οριενταχι⌠ν α λοσ σεντιδοσ δε λα ιντερπρεταχι⌠ν δε
λοσ προψεχτοσ δε ινϖεστιγαχι⌠ν ρεαλιζαδοσ πορ εστε,
σι σε τιενε εν χυεντα θυε, παρα λα φορµυλαχι⌠ν δε
προβλεµασ, λα χονστρυχχι⌠ν δε µαρχοσ τε⌠ριχοσ ψ λα
ιντερπρεταχι⌠ν δε ρεσυλταδοσ, εσ νεχεσαριο χονταρ χον
λασ βασεσ οντολ⌠γιχασ, επιστεµολ⌠γιχασ ε ηιστ⌠ριχασ δε
λοσ χονχεπτοσ αλρεδεδορ δε λοσ χυαλεσ σε δεσαρρολλαν λασ
rtqrwguvcu"fg"kpxguvkicek„p0" Guvq"pq" ukipkÝec"swg"gn"
γρυπο σε χιρχυνσχριβα α υνα σολα περσπεχτιϖα τε⌠ριχα, δε
jgejq"nc"tgxkuk„p"dkdnkqitƒÝec" jc"rgtokvkfq"gzrnqtct"
διϖερσιδαδ δε ποστυρασ δεσδε λασ χυαλεσ σε πυεδεν δαρ
διφερεντεσ µιραδασ α λοσ προβλεµασ. Ταµποχο, θυε
ηαψα θυε εσπεραρ θυε εστα φυνδαµενταχι⌠ν τενγα θυε
χονστρυιρσε πρεϖιαµεντε αλ δεσαρρολλο δε λοσ προψεχτοσ,
πορθυε νο εσ υν τραβαϕο αχαβαδο; εσ, πορ ελ χοντραριο,
υνα ελαβοραχι⌠ν χονσταντε, σιµυλτ〈νεα αλ δεσαρρολλο
δε λοσ προψεχτοσ ψ θυε σε ρετροαλιµεντα µυτυαµεντε
χον λα ινφορµαχι⌠ν εµπριχα. ∆ε εστα µανερα ελ
σεµιλλερο, χοµο παρτε φυνδαµενταλ δε συσ προχεσοσ
δε ινϖεστιγαχι⌠ν, ηα ποδιδο αναλιζαρ διφερεντεσ
χονστρυχχιονεσ χονχεπτυαλεσ δε χιυδαδανα,
πολτιχα, δεµοχραχια, παρτιχιπαχι⌠ν, Εσταδο
σοχιαλ δε δερεχηο, εν ρελαχι⌠ν χον λασ ιδεασ δε
Εδυχαχι⌠ν, εδυχαχι⌠ν νο φορµαλ, εδυχαχι⌠ν
φορµαλ, πολτιχα εδυχατιϖα, φορµαχι⌠ν χιυδαδανα,
χυλτυρα δε λα λεγαλιδαδ ψ χυλτυρα χιυδαδανα.
Περο ρεσυλτα εϖιδεντε, θυε ελ χονχεπτο δε χιυδαδανα
χονστιτυψα λα χολυµνα ϖερτεβραλ δε χυαλθυιερ προψεχτο
θυε τενγα χοµο προβλεµα λα φορµαχι⌠ν χιυδαδανα,,
τοδα ϖεζ θυε λο θυε σε εντιενδα πορ χιυδαδανα
οριενταρ〈 τοδοσ λοσ εσφυερζοσ πολτιχοσ θυε σε πονγαν
εν µαρχηα εν υνα σοχιεδαδ; παρα θυε, α τραϖσ δε
εστρατεγιασ πεδαγ⌠γιχασ, σε δε φορµα αλ χιυδαδανο
θυε σε νεχεσιτε. Λο αντεριορ ιµπλιχα θυε ελ χονχεπτο δε
χιυδαδανα, ιµπλχιτο εν ελ µοδελο δε γοβιερνο δε υν
vgttkvqtkq."pq"uqnq" ug"tgÞglg" gp"ncu" rtƒevkecu"rqnvkecu"
δε συσ ηαβιταντεσ, σινο θυε εστ εστρεχηαµεντε λιγαδο
χον λασ πρ〈χτιχασ φορµατιϖασ δε λοσ µισµοσ.
Εν εστε σεντιδο, λα πρεοχυπαχι⌠ν δελ σεµιλλερο δε
ινϖεστιγαχι⌠ν σε ηα οριενταδο ηαχια ελ αν〈λισισ δε
λοσ προχεσοσ δε φορµαχι⌠ν χιυδαδανα θυε ηα ϖιϖιδο
Χολοµβια, α παρτιρ δε λα Χονστιτυχι⌠ν Πολτιχα δε
3;;3."{" fg"oqfq" gurgeÝeq."" cn"fgucttqnnq" swg"fiuvqu"
ηαν τενιδο εν διφερεντεσ ποβλαχιονεσ δελ µυνιχιπιο
δε Αρµενια. Παρα ελλο, σε παρτε δελ εστυδιο δελ
προψεχτο δε ινϖεστιγαχι⌠ν −δε ενφοθυε χυαντιτατιϖο,
ρεαλιζαδο εντρε λοσ α〉οσ 2012 ψ 2013, ψ, οριενταδο
ηαχια λα εδυχαχι⌠ν νο φορµαλ− θυε ηαχε ρεφερενχια αλ
χονοχιµιεντο θυε τιενεν λοσ χιυδαδανοσ δε Αρµενια
ρεσπεχτο α λασ νορµασ β〈σιχασ θυε ριγεν συ ϖιδα
χοτιδιανα.
Ι Ν Χ Ι Σ Ο
142 Παυλα Ανδρεα Χεβαλλοσ Ρυιζ; Λαυρα Αλεϕανδρα Βεναϖιδεσ; ςανεσσα Γυτιρρεζ Γιραλδο; Νατηαλια Χανο Ροδργυεζ
Ποστεριορµεντε υν προψεχτο δε ινϖεστιγαχι⌠ν δε
ενφοθυε χυαλιτατιϖο, εστα ϖεζ διριγιδο α λα εδυχαχι⌠ν
φορµαλ, τιτυλαδο Ενσε〉ανζα δε λα χονστιτυχι⌠ν
πολτιχα δε Χολοµβια εν λασ Ινστιτυχιονεσ εδυχατιϖασ
δε Β〈σιχα ψ Μεδια δελ µυνιχιπιο δε Αρµενια
αχτυαλµεντε εν χυρσο θυε τιενε χοµο οβϕετιϖο
εσταβλεχερ ελ αλχανχε δε λα απλιχαχι⌠ν δελ αρτχυλο 41
συπεριορ εν λα απροπιαχι⌠ν δε πρ〈χτιχασ χιυδαδανασ εν
λοσ εστυδιαντεσ δε Ινστιτυχιονεσ Εδυχατιϖασ δε β〈σιχα
ψ µεδια δελ µυνιχιπιο δε Αρµενια. Λα ινφορµαχι⌠ν
ρεχολεχταδα ε ιντερπρεταδα ηαστα ελ µοµεντο, ηα
rgtokvkfq" kfgpvkÝect" gp" ncu" kpuvkvwekqpgu" gfwecvkxcu"
λοσ εσπαχιοσ αχαδµιχοσ ψ λασ πρ〈χτιχασ δε ενσε〉ανζα
δεδιχαδασ α λα Χονστιτυχι⌠ν Πολτιχα, α λα λυζ δε λασ
πολτιχασ εδυχατιϖασ ρελαχιοναδασ χον λα φορµαχι⌠ν
χιυδαδανα , ψ χον ελλο χοµπρενδερ ελ µοδο εν θυε ελ
χονχεπτο δε χιυδαδανα θυε σε ηα χονσολιδαδο χον λοσ
γοβιερνοσ δε λασ λτιµασ δοσ δχαδασ σε πονε εν ϕυεγο
εν λασ πρ〈χτιχασ φορµατιϖασ δε λοσ φυτυροσ χιυδαδανοσ
δελ µυνιχιπιο.
Χον ρεσπεχτο α λα φορµαχι⌠ν χιυδαδανα εν λα
εδυχαχι⌠ν φορµαλ εν Χολοµβια, ελ αρτχυλο 41 συπεριορ
ορδενα α τοδασ λασ ινστιτυχιονεσ δε εδυχαχι⌠ν φορµαλ
λα ενσε〉ανζα δε λα Χονστιτυχι⌠ν Πολτιχα δε Χολοµβια:
λοσ δερεχηοσ, δεβερεσ ψ αχχιονεσ χονστιτυχιοναλεσ ψ
λοσ πρινχιπιοσ ψ ϖαλορεσ δε παρτιχιπαχι⌠ν χιυδαδανα.
Α παρτιρ δε εσε µοµεντο σε εµπιεζαν α προδυχιρ
διρεχτριχεσ νορµατιϖασ παρα θυε εν λασ διφερεντεσ
ινστιτυχιονεσ εδυχατιϖασ σε χυµπλα αδεχυαδαµεντε
χον εστε µανδατο χονστιτυχιοναλ.
Πορ συ παρτε λασ πολτιχασ δελ Μινιστεριο δε Εδυχαχι⌠ν
ενφοχαν γραν παρτε δε συ τραβαϕο αλ δεσαρρολλο δε λοσ
λινεαµιεντοσ πεδαγ⌠γιχοσ δε λα φορµαχι⌠ν χιυδαδανα
θυε σιρϖαν δε γυα α λασ ινστιτυχιονεσ εδυχατιϖασ,
περο µ〈σ αλλ〈 δε ελλο, σε εσπερα θυε σεαν χονϖερτιδασ
εν υν ηοριζοντε παρα, λα χονστρυχχι⌠ν χολεχτιϖα δε
ekwfcfcpc"fg"nqu" eqnqodkcpqu."cn"tgurgevq" cÝtoc"nq"
σιγυιεντε:
Τραβαϕαρ εν ελ δεσαρρολλο δε χοµπετενχιασ
χιυδαδανασ εσ τοµαρ λα δεχισι⌠ν δε ηαχερ λα
δεµοχραχια εν ελ πασ, δε φορµαρ υνοσ χιυδαδανοσ
χοµπροµετιδοσ, ρεσπετυοσοσ δε λα διφερενχια ψ
δεφενσορεσ δελ βιεν χοµν. Υνοσ χιυδαδανοσ
θυε δεσδε συσ χασασ, εσχυελασ, χολεγιοσ ψ
υνιϖερσιδαδεσ εξτιενδαν λαζοσ δε σολιδαριδαδ,
αβραν εσπαχιοσ δε παρτιχιπαχι⌠ν ψ γενερεν
νορµασ δε σανα χονϖιϖενχια. Υνοσ χιυδαδανοσ
ugiwtqu" fg" u" okuoqu" {" eqpÝcfqu" gp" nqu" qvtqu0"
Υνοσ χιυδαδανοσ χαπαχεσ δε αναλιζαρ ψ απορταρ
εν προχεσοσ χολεχτιϖοσ. Υνοσ χιυδαδανοσ θυε
rtgÝgtcp" gn" cewgtfq" {" gn" rcevq." cpvgu" swg" ncu"
ctocu."rctc"tguqnxgt"eqpÞkevqu0"Wpqu"ekwfcfcpqu"
χαπαχεσ δε ϖιϖιρ φελιχεσ εν λα Χολοµβια ψ ελ
µυνδο δε εστε σιγλο (Μινιστεριο δε Εδυχαχι⌠ν
Ναχιοναλ [ΜΕΝ], 2004:2).
∆ε εστε µοδο, ελ Εσταδο χολοµβιανο χονϖοχα α τοδασ
λασ ινστιτυχιονεσ ενχαργαδασ δε λα εδυχαχι⌠ν φορµαλ
α χονστρυιρ προχεσοσ δε φορµαχι⌠ν, θυε νο σολο
προπιχιεν ελ χονοχιµιεντο δελ ορδεναµιεντο ϕυρδιχο
πορ παρτε δε λοσ ηαβιταντεσ, σινο λα χοµπετενχια παρα
χρεαρ νυεϖο χονοχιµιεντο εν τορνο α λα σολυχι⌠ν δε
eqpÞkevqu." nc" eqpxkxgpekc" {" nc" rc¦0" Ukp" godctiq."
Ρεσυλτα εϖιδεντε εσταβλεχερ θυε λα ρελαχι⌠ν εντρε
προχεσοσ φορµατιϖοσ ψ λα απροπιαχι⌠ν δε πρινχιπιοσ
χιυδαδανοσ σεα υν προβλεµα αν νο ρεσυελτο. Εν υν
πασ θυε σε ηα χαραχτεριζαδο πορ χαρεχερ δε υνα χυλτυρα
δε λα λεγαλιδαδ, νο βαστα χον ιµπλεµενταρ εστρατεγιασ
πεδαγ⌠γιχασ ψ οβλιγαρ α λασ ινστιτυχιονεσ εδυχατιϖασ α
φορµαρ χιυδαδανοσ. Εσ νεχεσαριο χονσιδεραρ ελ ασυντο
χοµο υν προβλεµα επιστεµολ⌠γιχο, θυε περµιτα
χοµπρενδερ λασ χονχεπχιονεσ, λασ ρελαχιονεσ εντρε
λασ χοσµοϖισιονεσ, λοσ ιµαγιναριοσ ψ λασ πρ〈χτιχασ
χοτιδιανασ δε λοσ διφερεντεσ σεχτορεσ σοχιαλεσ, ασ χοµο
ncu"tgncekqpgu" fg"guvqu" eqp"ncu" pqtocu."eqp" gn" Ýp"fg""
ηαχερ ποσιβλε θυε λασ προπυεστασ πεδαγ⌠γιχασ τενγαν
ρεαλµεντε υν ιµπαχτο εν λα φορµαχι⌠ν δε λασ περσονασ
ψ εν λα τρανσφορµαχι⌠ν δε συσ πρ〈χτιχασ σοχιαλεσ. Σιν
υν χονοχιµιεντο πρεϖιο ψ προφυνδο δε λασ διν〈µιχασ ψ
rcvtqpgu"uqekcngu"swg"jkuv„tkecogpvg"jcp"fkÝewnvcfq"nc"
ινχορποραχι⌠ν δε υνα χυλτυρα χιυδαδανα, λοσ εσφυερζοσ
φορµατιϖοσ διριγιδοσ δεσδε υν ιδεαλ δε σοχιεδαδ
πυεδεν ρεσυλταρ βαναλεσ. Σολο εσ ποσιβλε τρανσφορµαρ
λασ πρ〈χτιχασ σοχιαλεσ ασοχιαδασ α λα χονστρυχχι⌠ν
fg"ekwfcfcpc." c" rctvkt" fg"nc" kpxguvkicek„p" ekgpvÝec"
εν διφερεντεσ διµενσιονεσ, θυε περµιταν δαρ χυεντα
fg" cswgnncu" eqpÝiwtcekqpgu" jkuv„tkecu." rqnvkecu" {"
σοχιαλεσ, ασ χοµο λασ εξπεχτατιϖασ δε χονϖιϖενχια,
ϕυστιχια ψ παζ θυε χονστιτυψεν α λοσ χιυδαδανοσ.
Λοσ ρεσυλταδοσ δελ αν〈λισισ εν τορνο αλ χονχεπτο δε
χιυδαδανα, θυε σε πρεσενταν εν εστε αρτχυλο, σι βιεν
uqp" wp" tgeqttkfq" rqt" cniwpcu" eqpÝiwtcekqpgu" fgn"
χονχεπτο εν διφερεντεσ ποχασ, αχοντεχιµιεντοσ ψ
wdkecekqpgu"igqitƒÝecu=" vkgpgp" eqoq" Ýp." eqpvtkdwkt"
c"nc" tgÞgzk„p" uqdtg"ncu" eqpfkekqpgu" fg"nc" hqtocek„p"
χιυδαδανα εν ελ πασ ψ εν ελ µυνιχιπιο δε Αρµενια,
εν περσπεχτιϖα ηιστ⌠ριχα, πυεστο θυε −χοµο ψα σε ηα
διχηο− λασ ρελαχιονεσ οντολ⌠γιχασ, επιστεµολ⌠γιχασ,
Ι Ν Χ Ι Σ Ο
143
Αλγυνασ απροξιµαχιονεσ ηιστ⌠ριχασ αλ χονχεπτο δε χιυδαδανα
αντροπολ⌠γιχασ ψ πολτιχασ δελ χονχεπτο, ηαν
δετερµιναδο λοσ χριτεριοσ δε λοσ διφερεντεσ προχεσοσ
φορµατιϖοσ θυε σε ηαν ασυµιδο εν χαδα χοντεξτο σοχιαλ
{" eqp" gnnq" gu" vcodkfip" wpc" kpxkvcek„p" c" nc" tgÞgzk„p"
σοβρε λοσ χιυδαδανοσ δε ηοψ ψ λοσ δελ φυτυρο.
Ματεριαλεσ ψ µτοδοσ
Nc"eqpuvtweek„p"fg"guvg"octeq"vg„tkeq."jc"ukipkÝecfq"
−παρα ελ σεµιλλερο δε ινϖεστιγαχι⌠ν− ελ τραβαϕο
σιµυλτ〈νεο χον διφερεντεσ µτοδοσ δε ινϖεστιγαχι⌠ν,
δεβιδο α θυε λοσ προψεχτοσ θυε σε ηαν εϕεχυταδο
σον σοχιοϕυρδιχοσ; λο χυαλ ιµπλιχα, εν υν πριµερ
µοµεντο, λα απλιχαχι⌠ν δε τχνιχασ ε ινστρυµεντοσ δε
ρεχολεχχι⌠ν δε ινφορµαχι⌠ν, χοµο σον λασ ενχυεστασ
ο εντρεϖιστασ, ψ, εν σεγυνδα ινστανχια, υν εϕερχιχιο
αρδυο δε λεχτυρα ψ εσχριτυρα θυε ρεσυλτα ινδισπενσαβλε
παρα ελ δισε〉ο δε λοσ ινστρυµεντοσ δε αν〈λισισ.
Εν ελ χασο δε λοσ προψεχτοσ δε ενφοθυε χυαλιτατιϖο,
σε τραταν δε µατριχεσ δε αν〈λισισ δε χατεγορασ
θυε δεσαρρολλαν υνα σεριε δε χονχεπτοσ δεριϖαδοσ
δε αθυελλασ, φορµανδο υνα ρεδ σοβρε λα χυαλ λοσ
kpxguvkicfqtgu" jcp" vgpkfq" uwÝekgpvg" enctkfcf" rctc"
οργανιζαρ ψ δαρ σεντιδο α λα ινφορµαχι⌠ν εµπριχα.
Πορ λο ταντο, ελ µτοδο ελεγιδο παρα ρεαλιζαρ ελ
µαρχο τε⌠ριχο, φυε ελ ηιστ⌠ριχο ηερµενυτιχο
απλιχανδο τχνιχασ δε αν〈λισισ δοχυµενταλ, α παρτιρ
δε υνα αµπλια σελεχχι⌠ν δε βιβλιογραφα θυε ϖαρα
gpvtg" vgqtcu" Ýnqu„Ýecu." uqekqn„ikecu." tguwnvcfqu"
δε ινϖεστιγαχιονεσ δοχυµενταλεσ ψ εµπριχασ,
νορµασ ψ πολτιχασ. Εστα βιβλιογραφα σε αναλιζα α
τραϖσ δε υν ινστρυµεντο δενοµιναδο Φιχηα ΡΑΕ
swg" ukipkÝec" Tguwogp" Cpcnvkeq" " Guvtwevwtcfq."
θυε περµιτε αναλιζαρ ινφορµαχι⌠ν δοχυµενταλ α λα
nw¦" fg" ncu" ecvgiqtcu" fgÝpkfcu" rctc" gn" rtq{gevq" {"
εξτραερ δελ εσχριτο, λοσ αργυµεντοσ περτινεντεσ παρα ελ
rtqdngoc" fg" kpxguvkicek„p0" Ncu" Ýejcu" ug" uqekcnk¦cp"
εντρε λοσ ινϖεστιγαδορεσ ψ συ χοντενιδο σε δισχυτε εν
φυνχι⌠ν δε λα περτινενχια ψ απορτε α λοσ οβϕετιϖοσ δελ
προψεχτο ψ ποστεριορµεντε σε ινχλυψε λα ινφορµαχι⌠ν
ugngeekqpcfc"gp"nc"tgfceek„p"fgn"vgzvq"Ýpcn0""
Ρεσυλταδοσ
Ελ ναχιµιεντο δελ χιυδαδανο
Παρα αβορδαρ λασ χονστρυχχιονεσ θυε ηιστ⌠ριχαµεντε
σε ηαν ηεχηο δελ χονχεπτο δε Χιυδαδανα, ρεσυλτα
νεχεσαριο αβορδαρλο χοµο υν χονχεπτο χοµπλεϕο,
προδυχτο δε τενσιονεσ, ψ χοντιενδασ, εµεργεντε εν
σιτυαχιονεσ δε χαοσ πολτιχο ε ηιϕο δε εσπερανζασ δε
ρεχονχιλιαχι⌠ν. Λα τρανσφορµαχι⌠ν δε εστε χονχεπτο
ηα εσταδο αχοµπα〉αδα πορ λασ λυχηασ σοχιαλεσ θυε
αβριερον ελ χαµινο α λοσ δερεχηοσ δε πριµερα, σεγυνδα
ψ τερχερα γενεραχι⌠ν ψ Ασ χοµο α λασ λυχηασ πορ ελ
ρεχονοχιµιεντο ϕυρδιχο δε λοσ νυεϖοσ µοϖιµιεντοσ
σοχιαλεσ θυε συργεν εν λα αχτυαλ σοχιεδαδ δε λα
ινφορµαχι⌠ν ψ ελ χονοχιµιεντο. Φρεντε α λο αντεριορ,
αυτορεσ χοµο Θυιρογα, ςιλλαϖιχενχιο & ςερµεν
cÝtocp"nq"ukiwkgpvg
Νο εσ πορθυε ηαψ δερεχηοσ ινστιτυχιοναλιζαδοσ
θυε ηαψ χιυδαδανοσ, σινο θυε λα χιυδαδανα
ϖενδρα σοβρε τοδο δε λα προδυχχι⌠ν δε υν αχτο
περπετυο δε ρεινϖενχι⌠ν δε υν εσπαχιο πβλιχο,
δονδε λοσ αχτοσ ψ λασ παλαβρασ απαρεχεν εν δισενσο
ψ πορ λοσ χυαλεσ νοσ χονστιτυιµοσ εν χιυδαδανοσ
σιν ινσταλαρνοσ νυνχα τοταλµεντε εν λα χιυδαδανα
(Θυιρογα, ςιλλαϖιχενχιο & ςερµεν, 2001: 9)
Ελ οριγεν δελ χονχεπτο δε Χιυδαδανα πυεδε ρεµιτιρσε
αλ σιγλο ς α.Χ. (ο αντεσ δε νυεστρα ερα) , εν λα αντιγυα
Γρεχια, ελ χυαλ εστυϖο µαρχαδο πορ λα γυερρα,
θυε δεϕ⌠ χοµο ρεσυλταδο ελ µοδελο δε γοβιερνο
δεµοχρ〈τιχο ψ υνο δε λοσ µ〈σ ιµπορταντεσ ινϖεντοσ
γριεγοσ: λα Πολισ, νο σολο χοµο λα δελιµιταχι⌠ν δε υν
τερριτοριο ψ υνα φορµα δε γοβιερνο σινο ταµβιν χοµο
υνα νυεϖα εξπρεσι⌠ν δε λα ϖιδα σοχιαλ, θυε δα λυγαρ α
λα χονχεπχι⌠ν δελ σερ ηυµανο χοµο χιυδαδανο, ασ
λο πλαντεα Σααϖεδρα εν ελ αρτχυλο Λασ ιδεασ σοβρε ελ
ηοµβρε εν λα Γρεχια αντιγυα:_
∆ε µοδο θυε σερα ιναπροπιαδο χοµπαραρ λα
ιµαγεν δελ γριεγο εν λα ποχα αρχαιχα, χον
αθυελλα δε λα ποχα χλ〈σιχα α παρτιρ δε συ
µαψορ ο µενορ νιϖελ δε βελιγερανχια, πυεσ εστα
ug" ocpvwxq" ukgortg0" Nq" swg" uk" ug" oqfkÝec"
σον λασ φορµασ θυε ελλα ασυµε, ασ χοµο λα
ραχιοναλιζαχι⌠ν ψ λα δεσπερσοναλιζαχι⌠ν δε λοσ
µεχανισµοσ παρα εϕερχερλα, τοδο ελλο εν ελ µαρχο
δε υν νυεϖο σιστεµα τερριτοριαλ, λα Πολισ, ψ δε υν
νυεϖο γοβιερνο, λα δεµοχραχια, θυε λλεϖαραν α υν
χαµβιο εν λασ χονδιχιονεσ δε ϖιδα εν λα ποχα,
ασ χοµο α υνα τρανσφορµαχι⌠ν εν λα χονχεπχι⌠ν
γριεγα σοβρε ελ ηοµβρε: συργε εντονχεσ λα
νοχι⌠ν δελ ηοµβρε χοµο χιυδαδανο (Σααϖεδρα,
2007:223).
Ελ χονχεπτο δε χιυδαδανα γριεγα εσταβα ασοχιαδο
διρεχταµεντε χον λα ιδεα δε ηαβιταρ υν τερριτοριο
Ι Ν Χ Ι Σ Ο
144 Παυλα Ανδρεα Χεβαλλοσ Ρυιζ; Λαυρα Αλεϕανδρα Βεναϖιδεσ; ςανεσσα Γυτιρρεζ Γιραλδο; Νατηαλια Χανο Ροδργυεζ
προπιο, δεσενϖολϖερσε εν υνα εχονοµα αυτ⌠νοµα
ψ ηαχερ παρτε δε λα ινδεπενδενχια πολτιχα οτοργαδα
πορ λασ λεψεσ θυε µατεριαλιζαβαν συσ ιδεαλεσ δε
ϕυστιχια. Τοδο εστο χονστιτυα ελ πρεσυπυεστο παρα
εϕερχερ λα δεµοχραχια, θυε σι βιεν νο φυε υν µοδελο
fg"iqdkgtpq" tgeqogpfcfq" rqt"nqu" Ýn„uqhqu"enƒukequ."
σι φυε ελ εσχεναριο πολτιχο θυε διο λυγαρ αλ πριµερ
εϕερχιχιο χιυδαδανο ρεχονοχιδο εν λα ηιστορια δε λασ
σοχιεδαδεσ οχχιδενταλεσ. Πορ συπυεστο θυε ελ µισµο
oqfgnq" jc" uwhtkfq" ecodkqu" ukipkÝecvkxqu." pq" uqnq"
χονχεπτυαλεσ, σινο εν λα µανερα δε σερ ιµπλεµενταδο
εν ελ εσχεναριο σοχιαλ ψ πολτιχο δε λα αχτυαλιδαδ.
Ελ χονχεπτο δε χιυδαδανο, σεγν λο διχηο, ϖα α εσταρ
λιγαδο αλ εϕερχιχιο δε λα δεµοχραχια, ψ ελ εϕερχιχιο
χιυδαδανο , α συ ϖεζ, εσταρ〈 δετερµιναδο πορ λασ
χαραχτερστιχασ δελ µοδελο δεµοχρ〈τιχο ιµπεραντε.
Gp"Itgekc."fgoqetcekc"ukipkÝecdc
δελ πυεβλο εν λοσ ασυντοσ πβλιχοσ (Σααϖεδρα,
2007:225) , νο δε µανερα ρεπρεσεντατιϖα, σινο πορ ϖοτο
διρεχτο δε τοδοσ λοσ χιυδαδανοσ. Ελ µοδο εν θυε εστο
οχυρρα σε βασαβα εν δοσ ελεµεντοσ φυνδαµενταλεσ:
χυµπλιρ χον λοσ χριτεριοσ παρα παρτιχιπαρ1 ψ ελ υσο
δε λα παλαβρα παρα χονϖενχερ σοβρε λασ βονδαδεσ δε
δετερµιναδα δεχισι⌠ν.
Λοσ ⌠ργανοσ δε γοβιερνο (λα ασαµβλεα ψ ελ
χονσεϕο), εραν χονσιδεραδοσ εσπαχιοσ πολτιχοσ
παρα λα αργυµενταχι⌠ν ψ ελ δεβατε, δεβιδο α θυε λα
ασαµβλεα περµιτα ρευνιρ α τοδοσ λοσ ηαβιταντεσ δελ
πυεβλο ψ θυιενεσ εραν χιυδαδανοσ ποδαν εµιτιρ συσ
δισχυρσοσ, ποσιβιλιτανδο ελ εσχυχηαρ ψ σερ εσχυχηαδοσ.
Λο αντεριορ ποδρα εντενδερσε χοµο ελ φυνδαµεντο
µισµο δελ εϕερχιχιο πολτιχο δε λοσ γριεγοσ. ∆ε εστε
µοδο, σεγν λο ινδιχα Σααϖεδρα (2007):
Ελ ηοµβρε εσ ελ νιχο σερ δε λα νατυραλεζα θυε
πυεδε χονστρυιρ υν υνιϖερσο σιµβ⌠λιχο, παρα υσο
προπιο ψ δε συσ χονγνερεσ, α τραϖσ δελ υσο δε
λα παλαβρα ψ δελ λενγυαϕε; σι νο εξιστε λιβερταδ
δε παλαβρα, σι ηαψ αλγν χονστρε〉ιµιεντο θυε
λε ιµπιδα αλ ηοµβρε εξπρεσαρσε αντε λοσ οτροσ,
βιεν σεα παρα χονϖενχερ, παρα αργυµενταρ, παρα
χοντροϖερτιρ, παρα εδυχαρ, ινχλυσο παρα ενγα〉αρ
χον αργυµεντοσ φαλαχεσ, εντονχεσ λα δεµοχραχια
νο εσ περφεχτα, ασ χοµο λα χιυδαδανα ψ πορ λο
ταντο λα ηυµανιδαδ ταµποχο λο σον. (π. 228).
1. Χανφορα (1993) χιταδο πορ Σααϖεδρα (2007:226) πλαντεα θυε σολο λοσ
ϖαρονεσ αδυλτοσ, ηιϕοσ δε παδρε ψ µαδρε ατενιενσεσ, λιβρεσ δε ναχιµιεντο ψ
προπιεταριοσ ποδαν σερ χιυδαδανοσ γριεγοσ, εσ δεχιρ τενερ δερεχηο α λα παρ−
τιχιπαχι⌠ν εν ελ γοβιερνο.
Εστα διν〈µιχα πολτιχα σε τορν⌠ ταν ιµπορταντε παρα λα
σεγυριδαδ ψ λα ϖιδα δε τοδοσ λοσ ηαβιταντεσ δε Ατενασ,
θυε λα ραζ⌠ν µισµα δε σερ ηοµβρε σε ενχοντραβα εν
σερ χιυδαδανο. Σιν εµβαργο:
∆εβε µατιζαρσε ελ χαρ〈χτερ ιγυαλιταριο δε λα
δεµοχραχια ατενιενσε, ψ πορ λο ταντο, ελ χονχεπτο
δε ηοµβρε χοµο χιυδαδανο εντρε ιγυαλεσ () εν
λα Ατενασ δεµοχρ〈τιχα ελ χονχεπτο δε χιυδαδανο
ug" fgÝpg" kiwcnogpvg" eqp" dcug" gp" gn" rtkpekrkq"
δε αλτεριδαδ: λα Μυϕερ (νο ϖαρ⌠ν), ελ νι〉ο (νο
ηοµβρε ϖιριλ), ελ εσχλαϖο (νο λιβρε), ελ εξτρανϕερο
(νο ναχιδο εν λοσ µυροσ δε λα πολισ), ελ σιν τιερρα
(νο προπιεταριο), λε σιρϖεν αλ χιυδαδανο γριεγο
rctc"fgÝpkt." c"ocpgtc" fg"wpc" kocigp" gurgewnct."
συ προπια χονδιχι⌠ν πολτιχα ψ πορ εξτενσι⌠ν συ
προπια χονδιχι⌠ν δε σερ ηυµανο. (Σααϖεδρα,
2007:227)
Rctvkgpfq" fg" nq" cpvgtkqt." rqftc" cÝtoctug" swg" gp"
Γρεχια σε δα α λυζ α υν νυεϖο σερ ηυµανο, θυε νο
δεϕαρ〈 δε τρασεγαρ υν διφχιλ ϖιαϕε, χον υνα χοµπα〉α
ινσεπαραβλε λα δεµοχραχια, ψ, χον υνα µοτιϖαχι⌠ν θυε
λο γυα: λα βσθυεδα δε λα λιβερταδ, ελ ρεχονοχιµιεντο
ψ ελ βιενεσταρ δε λα ϖιδα εν χοµν.
Πορ συ παρτε, εν Ροµα χλ〈σιχα, ελ χονχεπτο δε
χιυδαδανα − σε ενχυεντρα διρεχταµεντε ασοχιαδο α
λοσ δερεχηοσ οτοργαδοσ πορ ελ Εσταδο α λοσ ηοµβρεσ
ναχιδοσ εν λοσ πυεβλοσ ιτ〈λιχοσ, δε µοδο θυε ελ
χιυδαδανο (χιϖισ), γοζα δε δερεχηοσ, ταντο πβλιχοσ
χοµο πριϖαδοσ. Πορ λο ταντο, λα χονδιχι⌠ν δε χιυδαδανο
σε χονστιτυψε εν ελ φυνδαµεντο δελ δερεχηο χιϖιλ.
Σιν εµβαργο, πεσε α λο αντεριορ, ελ ττυλο δε χιυδαδανο
νο σε εξτενδα α τοδοσ λοσ ηαβιταντεσ, πυεσ σεγυα
χονσερϖανδο λιµιταχιονεσ µυψ παρεχιδασ α λασ δε λοσ
χιυδαδανοσ γριεγοσ. Σερα γραχιασ α λασ λυχηασ σοχιαλεσ
χονοχιδασ χοµο Σεχεσσιο πλεβισ, θυε σε λογραραν
εξτενδερ υνα σεριε δε δερεχηοσ α λοσ πλεβεψοσ, χον
διφερεντεσ εστρατεγιασ, εντρε λασ χυαλεσ σε πυεδεν
µενχιοναρ λασ σιγυιεντεσ:
Ηυελγασ εν λασ χυαλεσ λοσ πλεβεψοσ δεϕαβαν δε ρεαλιζαρ
συσ τραβαϕοσ σιµυλτ〈νεαµεντε, λο θυε δετενα πορ
περιοδοσ λα αχτιϖιδαδ εχον⌠µιχα δε λασ χιυδαδεσ,
ηαστα ελ πυντο θυε λοσ πατριχιοσ τεναν θυε χεδερ.
Χον λο αντεριορ σε λογραρα εσταβλεχερ, εντρε οτροσ,
ελ δερεχηο α λα ελεχχι⌠ν ποπυλαρ εν αλγυνοσ χαργοσ
πβλιχοσ (σεσι⌠ν 494 α.Χ);
Ι Ν Χ Ι Σ Ο
145
Αλγυνασ απροξιµαχιονεσ ηιστ⌠ριχασ αλ χονχεπτο δε χιυδαδανα
Λα ιµποσιχι⌠ν δε υν χ⌠διγο νορµατιϖο, χον λα
προµυλγαχι⌠ν δε λα λεψ δε λασ ΞΙΙ ταβλασ, λο χυαλ
περµιτιρα εσταβλεχερ ιγυαλδαδ ϕυρδιχα ταντο δε
πατριχιοσ χοµο δε πλεβεψοσ (σεσι⌠ν 449 α.Χ)
Ελ ρεχονοχιµιεντο δε λασ δεχισιονεσ δε λασ ασαµβλεασ
δε λα πλεβε χον φυερζα δε λεψ, θυε δεβαν πρεϖαλεχερ
πορ ενχιµα δε λα ϖολυνταδ δε λοσ λεγισλαδορεσ. Εστε σερ〈
χονοχιδο χοµοπλεβισχιτο ροµανο (σεσι⌠ν 287 α.Χ).
Χοµο πυεδε ϖερσε, λα χιυδαδανα φυε αµπλι〈νδοσε
παυλατιναµεντε γραχιασ α µοϖιµιεντοσ σοχιαλεσ δε
λασ χλασεσ βαϕασ, σιν εµβαργο εν Ροµα α διφερενχια
δε Γρεχια, χονστιτυα µ〈σ υν στατυσ σοχιαλ θυε υνα
ecrcekfcf" fg" ceek„p" rqnvkec." eqoq" nq" cpcnk¦c" Lwcp"
Αντονιο Ηορραχη εν λα σιγυιεντε χιτα:
Α πεσαρ δε λα εσχασα χαπαχιδαδ πολτιχα χον
θυε χοντ⌠ λα Ασαµβλεα ποπυλαρ, ελ ττυλο δε
χιυδαδανα χοντ⌠ εν Ροµα ρεπυβλιχανα χον
βασταντε πρεστιγιο. Λοσ δερεχηοσ θυε χονφερα νο
εραν ταντοσ, εν χαντιδαδ ψ ταµβιν εν χαλιδαδ,
χοµο λοσ θυε τεναν θυε ϖερ χον λασ πολισ γριεγασ,
περο περτενεχερ α λα ρεαλιδαδ ροµανα ερα µοτιϖο
δε οργυλλο, χοµο πυεδε ϖερσε εν λα δεχλαραχι⌠ν
Χιϖισ Ροµανυσ συµ (σοψ χιυδαδανο ροµανο);
εν εστε χασο ποδραµοσ δεχιρ θυε λα χονδιχι⌠ν
δε χιυδαδανα ιµπριµα εν ελ ινδιϖιδυο υνοσ
ατριβυτοσ µ〈σ ϖινχυλαδοσ αλ ρεχονοχιµιεντο σοχιαλ
θυε υνα εφεχτιϖιδαδ δε εϕερχιχιο σοχιοπολτιχο.
Οτρα διφερενχια χον ρεσπεχτο α λα ρεαλιδαδ γριεγα
τιενε θυε ϖερ χον λασ διµενσιονεσ τερριτοριαλεσ
δε λα χονδιχι⌠ν δε χιυδαδανα: εν εστε χασο λοσ
λµιτεσ δε λα χιυδαδανα ροµανα σε εξτενδιερον
µ〈σ αλλ〈 δε λα χαπιταλ ιµπεριαλ, ψ εσα εξτενσι⌠ν,
eqoq" vqfq" gn" owpfq" ucdg." hwg" kpÝpkvcogpvg"
συπεριορ αλ δε λασ πολισ γριεγασ. Ροµα ναχι⌠
πρεχισαµεντε χοµο υνα χιυδαδ−εσταδο, περο λα
ραπιδεζ δε συσ χονθυιστασ αλτεραρον ραδιχαλµεντε
συ νατυραλεζα. (Ηορραχη, 2009:7).
Χον λο εξπρεσαδο, σε ιµπριµε αλ χονχεπτο δε
χιυδαδανα υνα νυεϖα χατεγορα: ελ ηονορ δελ
ρεχονοχιµιεντο σοχιαλ θυε χονλλεϖα σερ χονσιδεραδο
τιτυλαρ δε δερεχηοσ α πεσαρ δε λασ διφερενχιασ δε χλασε
ο τερριτοριαλεσ.
Εστε χονχεπτο, εν Ροµα χλ〈σιχα, σι βιεν νο τενα
φυερζα εν χυαντο α λα παρτιχιπαχι⌠ν πολτιχα, σ περµιτι⌠
ελ φορταλεχιµιεντο δε λα µιραδα δελ ινδιϖιδυο ηαχια σ
µισµο, εν ταντο παρτε δε υνα χοµυνιδαδ υνιϖερσαλ δε
δερεχηοσ, εστο εσ, υν χιυδαδανο χοσµοπολιτα. Ασ
λο εντιενδε, σεγν Ηορραχη, ελ εµπεραδορ Μαρχο
Cwtgnkq" ewcpfq." gp" uw" qdtc" Ogfkvcekqpgu." cÝtoc""
Μι χιυδαδ ψ µι πατρια; χοµο Αντονιο θυε σοψ, Ροµα;
χοµο ηοµβρε θυε σοψ, ελ µυνδο (Ηορραχη, 2009:9)
Εστα νυεϖα µιραδα σερ〈 φυνδαµενταλ παρα φυτυρασ
χονχεπχιονεσ δε χιυδαδανο, χοµο λα ϖισι⌠ν µοδερνα,
θυε ρετοµα χοµο πυντο δε παρτιδα δελ εϕερχιχιο
πολτιχο αλ ινδιϖιδυο ποσεεδορ δε δερεχηοσ µιεµβρο
δε λα χοµυνιδαδ ηυµανα, περο εν εστα ϖερσι⌠ν σε
διστανχια χαδα ϖεζ µ〈σ δε συσ ρελαχιονεσ ψ ϖνχυλοσ
σοχιαλεσ.
Λα ϖερσι⌠ν µοδερνα δε χιυδαδανα
Gn" Ýpcn" fg" ncu" oqpctswcu" cduqnwvcu." octec" gn"
ινιχιο δε υν νυεϖο µοδελο δε Εσταδο ψ, χον ελλο,
υν νυεϖο ποσιχιοναµιεντο δελ χιυδαδανο. Ασ λο
εσταβλεχε Αριζα, χυανδο µενχιονα λο σιγυιεντε:
Jcekc"Ýpcngu"fgn" ukinq"ZXKKK"{" eqokgp¦qu"fgn"ZKZ"
ψ χοµο παρτε δελ προχεσο δε µοδερνιζαχι⌠ν δε λασ
σοχιεδαδεσ οχχιδενταλεσ, ελ λιβεραλισµο πολτιχο ψ µ〈σ
χονχρεταµεντε ελ Εσταδο Λιβεραλ δε ∆ερεχηο, συργε
χοµο λα οργανιζαχι⌠ν πολτιχα θυε συχεδε αλ Εσταδο
αβσολυτιστα ψ µον〈ρθυιχο δελ Μεδιοεϖο (Αριζα,
4229<375+0"Rgtq."c" rguct"fg" gnnq."pq" rwgfg"cÝtoctug"
swg" gzkuvc" wpc" cegrek„p" wpkÝecfc" fgn" eqpegrvq"
δε χιυδαδανο, εν συ ϖερσι⌠ν µοδερνα, σινο θυε σε
πονεν εν δισπυτα δοσ µιραδασ πολτιχασ, α σαβερ, ελ
ρεπυβλιχανισµο ψ ελ λιβεραλισµο. Σι βιεν, εστοσ δοσ
gphqswgu"fkÝgtgp"gp"uwu" Ýpgu"uqekcngu."codqu" vkgpgp"
ελ µισµο ρετο, ελ χυαλ χονσιστε εν σολυχιοναρ ελ ασυντο
δε λα παρτιχιπαχι⌠ν πολτιχα α γραν εσχαλα, πυεστο θυε λα
εξτενσι⌠ν τερριτοριαλ δε λασ ρεπβλιχασ ψ λα ινχλυσι⌠ν δε
υν µαψορ νµερο δε ηαβιταντεσ, δε διφερεντεσ σεχτορεσ
σοχιαλεσ, εν λα χατεγορα δε χιυδαδανο, ιµποσιβιλιταν
ρεπλιχαρ ελ µοδελο γριεγο δε λα Ασαµβλεα. Πορ εστα
ραζ⌠ν σε ηαχε νεχεσαριο δελεγαρ λασ φυνχιονεσ δε
δεχισι⌠ν α γοβερναντεσ δε λοσ θυε ηαβρ〈 θυε συπονερ
βενεϖολενχια ηαχια ελ πυεβλο, ασ χοµο λα οριενταχι⌠ν
δε συσ αχχιονεσ σεγν λα λεψ.
∆ε εστα µανερα, λα δεµοχραχια, εν λα µοδερνιδαδ,
uwhtg" vtcpuhqtocekqpgu" ukipkÝecvkxcu" swg" qdnkicp" c"
πενσαρ λα χιυδαδανα δεσδε οτρασ περσπεχτιϖασ, δονδε
λα λιβερταδ, σε χονστιτυψε εν ελ ασυντο α δισχυτιρ εντρε
θυιενεσ γενεραν λασ τενσιονεσ ψ λασ πυγνασ πολτιχασ.
Πορ υν λαδο, λοσ ρεπυβλιχανοσ χρεεν εν λα λιβερταδ
δελ χιυδαδανο, εντενδιδα χοµο ινδεπενδενχια χον
ρεσπεχτο α υνα ϖολυνταδ αϕενα θυε λοσ γοβιερνε, πυεσ
λα νιχα ϖολυνταδ σοβερανα εσ λα δε λα λεψ. Νο οβσταντε,
αντε λασ εϖιδεντεσ δεσιγυαλδαδεσ εχον⌠µιχασ θυε σε
Ι Ν Χ Ι Σ Ο
146 Παυλα Ανδρεα Χεβαλλοσ Ρυιζ; Λαυρα Αλεϕανδρα Βεναϖιδεσ; ςανεσσα Γυτιρρεζ Γιραλδο; Νατηαλια Χανο Ροδργυεζ
ϖαν α εϖιδενχιαρ εν ελ χοντεξτο σοχιαλ ψ θυε λιµιταν
gn" glgtekekq" rqnvkeq." Ýn„uqhqu" eqoq" Ocswkcxgnq"
χονσιδεραν θυε νο εσ ποσιβλε λα λιβερταδ χϖιχα σιν υν
πρνχιπε θυε λα γαραντιχε αυν χυανδο παρα λογραρλο,
ελ χιυδαδανο δεβα χεδερ αντε ελ δεβερ δε λα οβεδιενχια.
Σεγν εστε αυτορ: Υν πρνχιπε η〈βιλ δεβε ηαλλαρ υνα
µανερα πορ λα χυαλ συσ χιυδαδανοσ σιεµπρε ψ εν τοδα
οχασι⌠ν τενγαν νεχεσιδαδ δελ Εσταδο ψ δε λ. Ψ ασ λε
ugtƒp"ukgortg"Ýgngu (Μαθυιαϖελο, 1985:79).
∆ε οτρο λαδο, λα χιυδαδανα σε τενσα εντρε διφερεντεσ
εξπεχτατιϖασ δε λα ϖιδα πολτιχα: ελ ηοµβρε σοχιαλ
οριενταδο αλ βιεν χοµν, ο ελ ηοµβρε ινδιϖιδυαλ εν
φυνχι⌠ν συ ινθυεβρανταβλε αυτονοµα. Ελ λιβεραλισµο,
χον συ δεµοχραχια ρεπρεσεντατιϖα, ϖε εν λα νατυραλεζα
δε λα µαψορα δε λοσ ηοµβρεσ υνα τενδενχια ηαχια
λα χονσεχυχι⌠ν δε συσ ιντερεσεσ πριϖαδοσ ψ, εν
χονσεχυενχια, υν δεσιντερσ πορ λο πβλιχο. Ασ,
λα µ〈ξιµα ρεσπονσαβιλιδαδ παρα ελ χιυδαδανο θυε
χονχιβε ελ λιβεραλισµο χλ〈σιχο χονσιστιρ〈 εν ελεγιρ α
συσ ρεπρεσενταντεσ, θυιενεσ σε ενχαργαρ〈ν δε δεφενδερ
συσ δερεχηοσ ψ λιβερταδεσ. Εστο περµιτιρ〈 ελ δεσαρρολλο
ιµπερτυρβαβλε δελ ηοµβρε εν συ εσφερα πριϖαδα, λα χυαλ
σερ〈 δεφενδιδα, δεσδε εστα περσπεχτιϖα χοµο µεδιο
νατυραλ, παρα συ πλενα ρεαλιζαχι⌠ν. Εν εστε σεντιδο,
ποδρα δεχιρσε θυε:
Λα χιυδαδανα µοδερνα ρετρατα α υν ινδιϖιδυο
ενσιµισµαδο ψ δεσποϕαδο δε τοδο ατριβυτο σοχιαλ,
χυψα νιχα χαραχτερστιχα ρελεϖαντε, α εφεχτοσ δε
λα ασιγναχι⌠ν δε δερεχηοσ, εσ συ περτενενχια α λα
εσπεχιε ηυµανα. Εν εστα φορµα δε ινδιϖιδυαλισµο
σε ανχλα λα χονχεπχι⌠ν δε λα υνιϖερσαλιδαδ δε λοσ
δερεχηοσ χοµο εϕε δελ προψεχτο λιβεραλ−µοδερνο
θυε αµεναζα χον διφυµιναρ χασι πορ χοµπλετο
λα φροντερα εντρε ελ ινδιϖιδυο ψ ελ χιυδαδανο.
(Ζ〉ιγα, 2010: 135).
Εν οποσιχι⌠ν χον εστε πλαντεαµιεντο, ελ ιδεαλ
ρεπυβλιχανο ενχυεντρα εν ελ ηοµβρε λα χαπαχιδαδ δε
τρανσφορµαρ εστα νατυραλεζα παρα χονστιτυιρσε χοµο υν
σερ πβλιχο. Σε πυεδε απρεχιαρ , α παρτιρ δε λο αντεριορ,
λα µανερα χοµο λα χονχεπχι⌠ν ρεπυβλιχανα χονσερϖα
δε λα δεµοχραχια γριεγα λα παρτιχιπαχι⌠ν διρεχτα εν λοσ
cuwpvqu"rqnvkequ0"Fg" guvc"hqtoc."ug" rwgfg"eqpÝtoct"
λα ιδεα σεγν λα χυαλ ελ σεντιρ ρεπυβλιχανο προµυλγα
λα ιγυαλδαδ ψ λα παρτιχιπαχι⌠ν ιλιµιταδα δελ χιυδαδανο
εν λοσ ασυντοσ πβλιχοσ. Ασ λο σε〉αλα Βοτανα θυιεν,
εν βοχα δε Οραισ⌠ν, δεχλαρα: Ηε αθυ ελ παρτο
ηιστ⌠ριχο δε λα χιυδαδανα, αλυµβραµ ιεντο εν ελ
ηοµβρε δε υνα σεγυνδα νατυραλεζα θυε δεβε χαργαρ
σοβρε συσ ηοµβροσ ελ δεστινο χοµν δε λα σοχιεδαδ.
(Οραισ⌠ν, 2005: 19).
Εστασ τενσιονεσ εντρε ιδεολογασ ρεπυβλιχανασ ψ
λιβεραλεσ φορµαν παρτε δε λοσ φεν⌠µενοσ ηιστ⌠ριχοσ
swg"jcp"fkxgtukÝecfq"nqu" ukipkÝecfqu"fg"ekwfcfcpc0"
Λα αυτορα δεσχριβε εστασ χρεαχιονεσ χοµο οπυεστοσ
δελ βινοµιο Λιβερταδ−Ιγυαλδαδ, Ρεπρεσενταχι⌠ν −
παρτιχιπαχι⌠ν, ιντερεσεσ ινδιϖιδυαλεσ βιεν χοµν.
(Οραισ⌠ν, 2005:20). ∆ε αχυερδο χον λο αντεριορ, Λα
δεµοχραχια ρεπρεσεντατιϖα, εν ταντο προδυχτο δε
εσασ τενσιονεσ, λογραρ〈 ινσταυραρσε χοµο µοδελο
ηεγεµ⌠νιχο εν ελ µυνδο οχχιδενταλ θυε, σι βιεν δεσδε
λο αδµινιστρατιϖο ρεσυλτα σερ λιβεραλ, ενχυεντρα, εν συ
εϕερχιχιο πρ〈χτιχο, λα νεχεσιδαδ δε χοµπλεµενταρσε
χον λοσ ϖαλορεσ δε λα δεµοχραχια παρτιχιπατιϖα ψ
ρεπυβλιχανα. Εν εστε σεντιδο, λασ ιδεολογασ δε λα
ρεϖολυχι⌠ν φρανχεσα, λιβεραλισµο ψ ρεπυβλιχανισµο,
περµιτιρ〈ν ηαβλαρ δε υνα νατυραλεζα µιξτα εν ελ
eqpegrvq"fg"ekwfcfcpc0"Cu"nq"tcvkÝec"Eqtdq"ewcpfq"
εσχριβε λο σιγυιεντε:
Παρτιµοσ δε λα ϖερσι⌠ν χλ〈σιχα θυε χονστρυψε λα
διν〈µιχα δε λασ δεµοχραχιασ λιβεραλεσ χοµο
υνα τενσι⌠ν εντρε δοσ τραδιχιονεσ ιδεολ⌠γιχασ.
Λα ϖιγενχια ψ ηεγεµονα δε λοσ ρεγµενεσ δε
δεµοχραχια λιβεραλ, ινδυχεν α χρεερ θυε σον
ιντερδεπενδιεντεσ ο δοσ µοδοσ θυε νο εξιστιερον
ηιστ⌠ριχαµεντε σινο αχοπλαδοσ (Χορβο, 2005: 69)
Guvc" npgc" fg" ctiwogpvcek„p"tgcÝtoc" nc" kfgc" ugi¿p"
λα χυαλ λα ρεϖολυχι⌠ν φρανχεσα σε χονστιτυψε εν ελ
jgejq"jkuv„tkeq/rqnvkeq""swg."Ýpcnogpvg."eqpÝiwtc"gn"
µοδελο δε χιυδαδανο µοδερνο; τοδα ϖεζ θυε χονδενσα
εν συσ πρινχιπιοσ δε λιβερταδ, ιγυαλδαδ ψ φρατερνιδαδ,
ncu" kfgqnqicu" {" Ýnquqhcu" rqnvkecu" oqfgtpcu0" Fg"
εστα µανερα, σε ποδρα δεχιρ θυε ελ προδυχ το µ〈σ
ιµπορταντε δε εστα ρεϖολυχι⌠ν (Λα δεχλαραχι⌠ν δε
λοσ δερεχηοσ δελ ηοµβρε ψ δελ χιυδαδανο δε 1789),
ιντεγραρ〈 λοσ δερεχηοσ ινδιϖιδυαλεσ ψ λοσ πολτιχοσ,
{" eqp" gnnq" rgtokvktƒ" nc" eqpÝiwtcek„p" fg" wp" pwgxq"
µοδελο δε Εσταδο: ελ Εσταδο δε ∆ερεχηο, δεµοχρ〈τιχο
ψ ναχιοναλ.
Σιν εµβαργο, ελ χονχεπτο δε χιυδαδανα θυε ρεαλµεντε
περµανεχερ〈, χοµο χονσεχυενχια δε λα ρεϖολυχι⌠ν
φρανχεσα, σερ〈 ελ δε χορτε λιβεραλ, συστενταδο εν υνο
σολο δε λοσ πρινχιπιοσ θυε λα µοτιϖαρον: ελ δε λα
λιβερταδ, εντενδιδα χοµο λα ϖολυνταδ σοβερανα δελ
kpfkxkfwq"rctc"fgekfkt"uqdtg"u"okuoq0""Rgtq"ukipkÝec"
ταµβιν θυε ελ Εσταδο ασυµε υνα ποσιχι⌠ν νευτραλ
Ι Ν Χ Ι Σ Ο
147
Αλγυνασ απροξιµαχιονεσ ηιστ⌠ριχασ αλ χονχεπτο δε χιυδαδανα
χον ρελαχι⌠ν α λα ϖιδα δελ χιυδαδανο, συ φυνχι⌠ν
εσ δεφενδερ λοσ ιντερεσεσ δε λοσ ινδιϖιδυοσ περο
µαντενερσε αλ µαργεν δε συσ αχχιονεσ τιχασ, δε µοδο
θυε λα µοραλ δεβε σερ ϖιστα χοµο υν ασυντο πριϖαδο
ψ νο πβλιχο (Ηορραχη, 2009:14−15). Λα πριµαχα δε
λοσ ϖαλορεσ ινδιϖιδυαλεσ δεσδιβυϕα, εν εστε µοδελο δε
χιυδαδανο, λα παρτιχιπαχι⌠ν πολτιχα.
Λα ρεϖολυχι⌠ν ινδυστριαλ χρεα υν ϖνχυλο διρεχτο εντρε
λα ϖιδα πολτιχα ψ λα ϖιδα εχον⌠µιχα, ηαχιενδο θυε λα
εξπρεσι⌠ν δε λα ϖιδα χιυδαδανα σε λιµιτε αλ εϕερχιχιο δε
δεφενδερ συσ ιντερεσεσ παρτιχυλαρεσ ψ παρα ελλο δελεγα
εν οτροσ λασ δεχισιονεσ δε λοσ ασυντοσ πολτιχοσ:
Συ χονχεπχι⌠ν δε λοσ δερεχηοσ πολτιχοσ εσ
ινστρυµενταλ, ψ εν λοσ χασοσ µ〈σ εξτρεµοσ πυεδεν
λλεγαρ α φαϖορεχερ χιερτα πασιϖιδαδ χιυδαδανα.
Τοδο εστο ηαχε θυε ελ µοδελο λιβεραλ σεα
ρεπρεσενταχιοναλ, εσ δεχιρ, ελ χιυδαδανο οτοργα
λα ρεπρεσενταχι⌠ν δε συσ ιντερεσεσ εν υνα λιτε
πολτιχα δε προφεσιοναλεσ. (Ηορραχκ, 2009:15)
Χοµο χονσεχυενχια δε λα χονσολιδαχι⌠ν δελ µοδελο
λιβεραλ δε δεµοχραχια, λα χιυδαδανα σε λιµιταρ〈
α ελεγιρ ρεπρεσενταντεσ. Λα ποσιχι⌠ν δε ελεχτορ, εσ
χιερταµεντε πασιϖα εν χυαντο α θυε µυψ ποχα αχχι⌠ν
τιενε θυιεν νο ηα σιδο ελεγιδο παρα εϕερχερ χαργοσ
πολτιχοσ εν λασ δεχισιονεσ, ψα θυε υνα ϖεζ ηα ϖοταδο
δεϕα εν µανοσ δε θυιεν λο ρεπρεσεντα λασ δελιβεραχιονεσ
σοβρε λοσ δερεχηοσ, δεβερεσ, προγραµασ, πολτιχασ
ψ εστρατεγιασ. Ελ εϕερχιχιο πολτιχο δελ ϖοταντε νο
τιενε µαψορ αλχανχε χυανδο συ δεχισι⌠ν δεπενδε
δε συπονερ λα ηονεστιδαδ, ελ χοµπροµισο σοχιαλ
ψ ελ ιντερσ πορ βιενεσταρ χοµν δε λοσ χανδιδατοσ.
Περο, πορ υν λαδο, νο τιενεν ελ χονοχιµιεντο δε λασ
προπυεστασ πολτιχασ ψ πορ οτρο, ελ µοδελο δε ελεχχι⌠ν
ποπυλαρ σε πρεστα παρα θυε λοσ ιντερεσαδοσ εν ελ ποδερ
υσεν λα δεµαγογια παρα σερ ελεγιδοσ ψ υνα ϖεζ εν
λοσ χαργοσ, σιν νινγν χοντρολ δε λοσ χιυδαδανοσ,
αβανδονεν λασ προπυεστασ ψ βυσθυεν σατισφαχερ συσ
ιντερεσεσ παρτιχυλαρεσ πονιενδο α συ φαϖορ λασ λεψεσ
ψ λασ πρ〈χτιχασ δε λα αδµινιστραχι⌠ν πβλιχα. Εν εστε
ugpvkfq"Cnglcpftc"Ctk¦c"jceg"nc"ukiwkgpvg"tgÞgzk„p<
Πορ ελλο, Ρεθυεϕο πιενσα θυε λα δεµοχραχια
λιβεραλ ασ εµεργιδα νο τιενε νινγυνα ϖοχαχι⌠ν
δε χονϖερτιρσε εν δεµοχραχια πολτιχα (1990,
π. 91), ψα θυε νο εσ µυψ προπενσα α γενεραρ
πρ〈χτιχασ δε ινστιτυχι⌠ν ψ χονδυχχι⌠ν αυτ⌠νοµα
δε λασ σοχιεδαδεσ, µεδιαντε λα παρτιχιπαχι⌠ν
διρεχτα ψ εφεχτιϖα εν λα τοµα δε δεχισιονεσ ψ εν
λα χονστρυχχι⌠ν δε ινστιτυχιονεσ ψ λεψεσ α λασ θυε
δεβεν σοµετερσε λοσ γοβερναντεσ ψ νο σολο λοσ
γοβερναδοσ. (Αριζα, 2007: 154).
∆ε µοδο θυε λα χιυδαδανα πασα δε σερ υνα χονδιχι⌠ν
πολτιχα δε λοσ ινδιϖιδυοσ θυε σον γοβερναδοσ, α υνα
χατεγορα θυε περµιτε α λοσ ηαβιταντεσ δε υν Εσταδο
γοζαρ δε υνοσ δερεχηοσ θυε λε σον ρεχονοχιδοσ πορ
− ναχιοναλιδαδ ψ θυε λεσ εξιγε, α συ ϖεζ, χυµπλιρ
χον υνοσ δεβερεσ, ενµαρχαδοσ εν λασ χονχεπχιονεσ
αντροπολ⌠γιχασ ψ σοχιολ⌠γιχασ προπιασ δελ λιβεραλισµο.
Πορ εστα ραζ⌠ν, χοντινα Αριζα:
Gp" guvg" okuoq" ugpvkfq." ugt" ekwfcfcpq" ukipkÝec"
νο περτυρβαρ ο ϖιολενταρ µεδιαντε λασ προπιασ
αχχιονεσ, λοσ δερεχηοσ ψ λιβερταδεσ δε οτροσ; δε
αη θυε λα φορµαχι⌠ν δελ χιυδαδανο σεα εντενδιδα
εν µλτιπλεσ χοντεξτοσ χοµο Εδυχαχι⌠ν χϖιχα
(εν λοσ δερεχηοσ ψ δεβερεσ φυνδαµενταλεσ ψ εν
ελ χονοχιµιεντο δελ Εσταδο ψ συσ ινστιτυχιονεσ)
ο χοµο φορµαχι⌠ν τιχα παρα λα χονϖιϖενχια.
Ασ, ταντο λα χονδιχι⌠ν δε χιυδαδανα χοµο λα
φορµαχι⌠ν χιυδαδανα δεριϖαδασ δε λα δεµοχραχια
λιβεραλ εσταραν ενµαρχαδασ µ〈σ εν λοσ πλανοσ δε
λα χιϖιλιδαδ ψ δε λα χονϖιϖενχια, θυε εν ελ 〈µβιτο
προπιαµεντε πολτιχο (Αριζα, 2007: 155).
Λα χιυδαδανα εν ελ Εσταδο σοχιαλ ψ
δεµοχρ〈τιχο δε δερεχηο
Χον ελ Παχτο Ιντερναχιοναλ δε ∆ερεχηοσ Εχον⌠µιχοσ,
Σοχιαλεσ ψ Χυλτυραλεσ (ΠΙ∆ΕΣΧ), απροβαδο εν
1966 ψ θυε εντρ⌠ εν ϖιγορ εν 1976, σε συπερα ελ
µοδελο δε Εσταδο εστριχταµεντε λιβεραλ, αβριενδο
λα ποσιβιλιδαδ παρα θυε χαδα ηαβιταντε τενγα ελ
αχχεσο ψ λασ οπορτυνιδαδεσ νεχεσαριασ θυε λε
περµιταν δεσαρρολλαρσε εν λα σοχιεδαδ εν ιγυαλδαδ δε
χονδιχιονεσ, λασ χυαλεσ δεβεν σερ προπορχιοναδασ,
γαραντιζαδασ ψ προτεγιδασ πορ ελ µισµο Εσταδο. ∆ε
εστα µανερα, σε χρεα υν νυεϖο µοδελο, θυε σι βιεν
χοντινα τενιενδο χοµο βασε λασ πολτιχασ λιβεραλεσ,
ασυµε λα ρεσπονσαβιλιδαδ δε χονστρυιρ λασ χονδιχιονεσ
µνιµασ ρεθυεριδασ παρα θυε τοδοσ συσ ηαβιταντεσ
πυεδαν τενερ υνα ϖιδα διγνα ψ εϕερχερ συ λιβερταδ, εν
αυτονοµα ψ παρτιχιπαχι⌠ν πολτιχα. ∆ε εστε µοδο, ελ
βιενεσταρ σοχιαλ σε χονϖιερτε εν υνο δε λοσ οβϕετιϖοσ
δελ νυεϖο µοδελο δε Εσταδο: ελ Εσταδο Σοχιαλ δε
∆ερεχηο. Ασ λο εξπλιχα Ροδριγο Υπριµνψ, χιταδο πορ
Αλεϕανδρα Αριζα:
Εσ υν Εσταδο Σοχιαλ θυε ρεποσα σοβρε λα ιδεα δε θυε
ελ ποδερ πολτιχο δεβε λογραρ παρα λοσ ασοχιαδοσ
Ι Ν Χ Ι Σ Ο
148 Παυλα Ανδρεα Χεβαλλοσ Ρυιζ; Λαυρα Αλεϕανδρα Βεναϖιδεσ; ςανεσσα Γυτιρρεζ Γιραλδο; Νατηαλια Χανο Ροδργυεζ
υνα ϕυστιχια µατεριαλ µνιµα: λο ιµπορταντε εσ
εντονχεσ ελ ρεσυλταδο δε λα αχχι⌠ν πβλιχα, δε
συερτε θυε λα δεµοχραχια εσ εντενδιδα µ〈σ χοµο
υν εφεχτο µατεριαλ δελ εϕερχιχιο δελ ποδερ, εστο
εσ, χοµο υνα χιερτα ιγυαλδαδ σοχιαλ χονσεγυιδα
γραχιασ α λα αχχι⌠ν Εσταταλ. Εστα χονχεπχι⌠ν
εστ〈 ασοχιαδα εντονχεσ α λα (...) εξιστενχια δε
πρεσταχιονεσ ποσιτιϖασ δε παρτε δελ Εσταδο. Πορ
ελλο, ηιστ⌠ριχαµεντε, ελ προψεχτο δε Εσταδο Σοχιαλ
δε ∆ερεχηο τενδι⌠ α µατεριαλιζαρσε σοβρε τοδο
δεσπυσ δε λα Σεγυνδα Γυερρα Μυνδιαλ, εν φορµασ
δε Εσταδο βενεφαχτορ φυνδαδασ εν πολτιχασ δε
ινσπιραχι⌠ν Κεψνεσιανα δε αµπλιο γαστο πβλιχο,
ρεγυλαχι⌠ν δε λα εχονοµα, προϖισι⌠ν εσταταλ
δε σερϖιχιοσ σοχιαλεσ ψ εστρυχτυρασ τριβυταριασ
ρεδιστριβυτιϖασ (Αριζα, 2007: 154).
Οτρα χαραχτερστιχα φυνδαµενταλ δελ Εσταδο Σοχιαλ
δε ∆ερεχηο εσ ελ σοµετιµιεντο α λα λεψ δε τοδοσ
συσ ιντεγραντεσ, δε ταλ µοδο θυε, εν εστε, λα λεψ εσ
ελ ινστρυµεντο παρα οργανιζαρ ψ διριγιρ λα σοχιεδαδ.
Λα αυτοριδαδ δελ Εσταδο σε δεριϖα πορ ταντο δε λα λεψ,
πορθυε εσ λα µισµα λα θυε λιµιτα ψ ποσιβιλιτα, ταντο
λοσ δερεχηοσ ψ δεβερεσ δε λοσ ηαβιταντεσ, χοµο ελ
εϕερχιχιο δελ ποδερ δε λοσ γοβερναντεσ. Λο αντεριορ σε
χονοχε χοµο ελ πρινχιπιο δε λεγαλιδαδ.
Αηορα βιεν, νο πυεδε εντενδερσε ελ Εσταδο Σοχιαλ δε
∆ερεχηο χοµο υν πασο ηαχια ελ Εσταδο σοχιαλιστα, πυεσ
ελ οβϕετιϖο δε γαραντιζαρ υνασ χονδιχιονεσ µνιµασ
α τοδοσ λοσ χιυδαδανοσ, σε ενχυεντρα εν χονσονανχια
χον ασπεχτοσ χοµο λα λιβρε χοµπετενχια εχον⌠µιχα,
ψ, λα εξπλοταχι⌠ν πριϖαδα δε λοσ ρεχυρσοσ, δεντρο δε
υν µαρχο λεγαλ θυε λασ ρεγυλε.
Πεσε α ελλο, πορ ελ χοντραριο, εν λυγαρ δε σερ υν Εσταδο
θυε γαραντιχε λασ χονδιχιονεσ σοχιαλεσ ψ πολτιχασ παρα
ελ βιενεσταρ δε συσ ιντεγραντεσ, ελ Εσταδο Σοχιαλ δε
∆ερεχηο σε χονσολιδα χοµο υν Εσταδο θυε γαραντιζα
λασ χονδιχιονεσ λεγαλεσ παρα ελ λιβρε µερχαδο ψ λα
λιβρε χοµπετενχια, θυε, σεγν Αριζα, εσταρα ∆ανδο
οριγεν α υν πενσαµιεντο θυε πριοριζα α λα εσφερα
εχον⌠µιχα χοµο ελ χοµπονεντε φυνδαµενταλ ψ
χεντραλ δε λα ρεαλιδαδ. Ασ λασ χοσασ, ελ Εσταδο Σοχιαλ
δε ∆ερεχηο ψ λα δεµοχραχια, εν ταντο ποσιβιλιδαδεσ
δε ιγυαλδαδ σοχιοεχον⌠µιχα, ρεσυλταν προφυνδαµεντε
χυεστιοναδοσ (Αριζα, 2007:156)
Πορ συ παρτε, ελ Εσταδο σοχιαλ ψ δεµοχρ〈τιχο δε
δερεχηο, ηαχε εξπλχιτα λα σοβερανα δελ πυεβλο, ψα
θυε σε οργανιζα α παρτιρ δελ εϕερχιχιο δε παρτιχιπαχι⌠ν
δε λοσ χιυδαδανοσ εν ελ 〈µβιτο πολτιχο, ινστανχια εν λα
χυαλ σε τοµαν λασ δεχισιονεσ πβλιχασ. Σιν εµβαργο,
fgufg"wpc""oktcfc"vg„tkec."Jcdgtocu"fgÝpg"cn"Guvcfq"
δεµοχρ〈τιχο χοµο:
Εν υν Εσταδο δεµοχρ〈τιχο λοσ χιυδαδανοσ σε
ενχυεντραν προϖιστοσ δε δερεχηοσ δε παρτιχιπαχι⌠ν
πολτιχα, λασ λεψεσ σολο σε χονσιδεραν ϖ〈λιδασ
χυανδο χυενταν α συ φαϖορ χον λα πρεσυνχι⌠ν,
γαραντιζαδα πορ ϖα δε παρτιχιπαχι⌠ν δεµοχρ〈τιχα,
δε θυε εξπρεσαν υν ιντερσ γενεραλ ψ δε θυε, πορ
ταντο, τοδοσ λοσ αφεχταδοσ τενδραν θυε ποδερ
ασεντιρ α ελλασ. Εστα εξιγενχια εσ σατισφεχηα
µεδιαντε υν προχεδιµιεντο θυε λιγα λα λεγισλαχι⌠ν
α υν προχεσο δε δεχισι⌠ν παρλαµενταρια ψ α λα
fkuewuk„p"r¿dnkec0"Nc"lwtkfkÝecek„p"fgn"rtqeguq"fg"
λεγιτιµαχι⌠ν σε ιµπλαντα εν φορµα δε δερεχηο δε
ϖοτο, υνιϖερσαλ ε ιγυαλ, ψ δε ρεχονοχιµιεντο δε λα
λιβερταδ δε οργανιζαρ ψ περτενεχερ α ασοχιαχιονεσ
ψ παρτιδοσ πολτιχοσ (Ηαβερµασ, 1999:509)
Λα εξπλιχαχι⌠ν θυε Ηαβερµασ οφρεχε σε ενχυεντρα
ιµπλχιτα εν λα Χονστιτυχι⌠ν Πολτιχα δε 1991, σεγν
λα χυαλ:
ΑΡΤ⊆ΧΥΛΟ 1. Χολοµβια εσ υν Εσταδο σοχιαλ
δε δερεχηο, οργανιζαδο εν φορµα δε Ρεπβλιχα
υνιταρια, δεσχεντραλιζαδα, χον αυτονοµα δε συσ
εντιδαδεσ τερριτοριαλεσ, δεµοχρ〈τιχα, παρτιχιπατιϖα
ψ πλυραλιστα, φυνδαδα εν ελ ρεσπετο δε λα διγνιδαδ
ηυµανα, εν ελ τραβαϕο ψ λα σολιδαριδαδ δε λασ
περσονασ θυε λα ιντεγραν ψ εν λα πρεϖαλενχια δελ
ιντερσ γενεραλ.
CTVëEWNQ"""40"Uqp"Ýpgu"gugpekcngu"fgn"Guvcfq
σερϖιρ α λα χοµυνιδαδ, προµοϖερ λα προσπεριδαδ
γενεραλ ψ γαραντιζαρ λα εφεχτιϖιδαδ δε λοσ
πρινχιπιοσ, δερεχηοσ ψ δεβερεσ χονσαγραδοσ εν λα
Χονστιτυχι⌠ν; φαχιλιταρ λα παρτιχιπαχι⌠ν δε τοδοσ
εν λασ δεχισιονεσ θυε λοσ αφεχταν ψ εν λα ϖιδα
εχον⌠µιχα, πολτιχα, αδµινιστρατιϖα ψ χυλτυραλ δε
λα Ναχι⌠ν; δεφενδερ λα ινδεπενδενχια ναχιοναλ,
µαντενερ λα ιντεγριδαδ τερριτοριαλ ψ ασεγυραρ λα
eqpxkxgpekc" rceÝec" {" nc" xkigpekc" fg" wp" qtfgp"
ϕυστο.
Εν χυαλθυιερ χασο θυε σε χονστιτυψα υν Εσταδο Σοχιαλ
ψ ∆εµοχρ〈τιχο δε ∆ερεχηο, τοδοσ λοσ ηαβιταντεσ δελ
τερριτοριο ναχιοναλ σε ενχοντραραν χοβιϕαδοσ πορ ελ
ορδεναµιεντο ϕυρδιχο θυε ιµπερε, χοντανδο, αδεµ〈σ,
χον λασ γαραντασ ψ χονδιχιονεσ παρα χονϖιϖιρ εν
ρελαχιονεσ δε ϕυστιχια. Ασ µισµο, τοδοσ λοσ ιντεγραντεσ
δελ Εσταδο Σοχιαλ ψ δεµοχρ〈τιχο δε ∆ερεχηο αχτυαραν
βαϕο ελ συπυεστο δε θυε σολο εσ ποσιβλε αλχανζαρ λασ
Ι Ν Χ Ι Σ Ο
149
Αλγυνασ απροξιµαχιονεσ ηιστ⌠ριχασ αλ χονχεπτο δε χιυδαδανα
µετασ χολεχτιϖασ ε ινδιϖιδυαλεσ, σι λα διρεχχι⌠ν δελ
Εσταδο εστ〈 α χαργο δε γοβερναντεσ χοµπροµετιδοσ
χον λα προτεχχι⌠ν δε συσ δερεχηοσ ψ λα εξιγενχια
δελ χυµπλιµιεντο δε λασ νορµασ. ∆ελ µισµο µοδο,
θυιενεσ λεγισλεν, αδµινιστρεν ψ εϕεχυτεν ελ ποδερ, λο
ηαραν τενιενδο εν χυεντα θυε λοσ ηαβιταντεσ αχταν
χον χονοχιµιεντο δε λασ λεψεσ θυε λοσ ριγεν, λο χυαλ
ρεσυλταρα φυνδαµενταλ παρα ελ εϕερχιχιο εφεχτιϖο δε συ
χιυδαδανα. Λο αντεριορ ιµπλιχα θυε:
Υν Εσταδο σοχιαλ ψ δεµοχρ〈τιχο δε δερεχηο,
θυε γοζα δε λεγιτιµιδαδ εντρε συσ µιεµβροσ, εσ
αθυελ εν ελ θυε τοδασ λασ περσονασ ψ εν µαψορ
µεδιδα λοσ χιυδαδανοσ, τιενεν χονοχιµιεντο
ψ χοµπρενσι⌠ν δε συσ δερεχηοσ ψ συσ δεβερεσ,
περο αδεµ〈σ σε απροπιαν δε εστοσ, λοσ ρεαλιζαν,
λοσ ινχορποραν εν συσ πρ〈χτιχασ χοτιδιανασ, λοσ
διφυνδεν ψ λοσ φοµενταν. (Χεβαλλοσ Ρυιζ, Σοσσα
& Εσχοβαρ, 2013: 139).
Ελ µοµεντο αχτυαλ χονδυχε α υν ασπεχτο χλαϖε εν λα
διν〈µιχα πολτιχα δελ Εσταδο Σοχιαλ ψ ∆εµοχρ〈τιχο
δε ∆ερεχηο: λα φορµαχι⌠ν χιυδαδανα. Σε παρτε δε λα
ιδεα, σεγν λα χυαλ, τοδοσ λοσ ιντεγραντεσ δεβεν αχτυαρ
λεγαλµεντε, λο χυαλ συπονε ελ δεβερ δε χονοχερ λασ
λεψεσ θυε ριγεν συσ χονδυχτασ. ∆ε οτρα φορµα, νο
σερα ποσιβλε γαραντιζαρ συσ δερεχηοσ νι εξιγιρ ελ
χυµπλιµιεντο δε συσ δεβερεσ. Περο, ρεσυλτα εϖιδεντε
θυε λα αντεριορ χονδιχι⌠ν εσ ταν σολο υν ποστυλαδο
νεχεσαριο παρα θυε φυνχιονε ελ µοδελο, τοδα ϖεζ θυε:
Εσ αλταµεντε προβαβλε θυε λα µαψορα δε λοσ
χιυδαδανοσ ϖιϖαν εν ιντεραχχι⌠ν χον οτροσ σιν
ρεχονοχερ θυε εσα ιντεραχχι⌠ν εστ〈 σοµετιδα
ινεϖιταβλεµεντε α υν ορδεναµιεντο ϕυρδιχο, ασ
πυεσ, λασ νορµασ θυε γοβιερναν λασ ρελαχιονεσ
διαριασ εν τοδοσ συσ 〈µβιτοσ, δεσδε λοσ ασπεχτοσ
φυνδαµενταλεσ θυε νοσ ηαχεν ηυµανοσ, λασ
ρελαχιονεσ φαµιλιαρεσ ψ λαβοραλεσ, ηαστα εν λοσ
ϖνχυλοσ χοντραχτυαλεσ; σον ιγνοραδασ ψ πορ
λο ταντο λασ ιµπλιχαχιονεσ ϕυρδιχασ θυε εστασ
eqpnngxcp0" Nq" swg" ukipkÝec" swg." gp" owejqu"
χασοσ νο εσ ποσιβλε θυε σε εϕερζαν λοσ δερεχηοσ
πλεναµεντε ψ νο σε τενγα λα χαπαχιδαδ δε
εξιγιρλοσ, πυεστο θυε σε δεσχονοχε χ⌠µο ηαχερλο.
(Χεβαλλοσ Ρυιζ, Σοσσα & Εσχοβαρ, 2013: 139)
∆ε εστα φορµα, ελ εϕερχιχιο δε λα χιυδαδανα, εν
συ σεντιδο µοδερνο, πρεσεντα αµβιγεδαδεσ (ο
fkÝewnvcfgu+." fgdkfq" c" swg" gn" fgueqpqekokgpvq"
δε λα λεψ πονε εν υνα σιτυαχι⌠ν δε δεσιγυαλδαδ α
λοσ χιυδαδανοσ φρεντε αλ Εσταδο, ελ χυαλ, α συ ϖεζ,
πεσε α διχηα ιγνορανχια, ηαρ〈 χυµπλιρ λα λεψ εν
τοδο µοµεντο ψ χιρχυνστανχια. Ταλ δισποσιχι⌠ν σε
ενχυεντρα χονσιγναδα εν λα Χονστιτυχι⌠ν Πολτιχα,
χυανδο εν ελ αρτχυλο 95 δεχλαρα: Τοδα περσονα
εστ〈 οβλιγαδα α χυµπλιρ λα Χονστιτυχι⌠ν ψ λασ λεψεσ.
Ιγυαλµεντε, ελ χ⌠διγο χιϖιλ, εν συ αρτχυλο 9 εξπρεσα:
Λα ιγνορανχια δε λασ λεψεσ νο σιρϖε δε εξχυσα.
Πορ λο αντεριορ, συργε λα νεχεσιδαδ δε συπεραρ εστα
σιτυαχι⌠ν δε δεσϖενταϕα εντρε χιυδαδανοσ ψ ελ Εσταδο,
ρεχυρριενδο α λα φορµαχι⌠ν χιυδαδανα. Πορ ταλ ραζ⌠ν:
Τενιενδο εν χυεντα θυε λα ρελαχι⌠ν εντρε Εσταδο
ψ συσ χοασοχιαδοσ εσ δε ρεσπονσαβιλιδαδ µυτυα,
ασ χοµο λοσ χιυδαδανοσ δεβεν ασυµιρ υν ρολ
αχτιϖο εν συ προπια φορµαχι⌠ν σοβρε συσ δερεχηοσ
ψ δεβερεσ χοµο παρτε δε λασ χονδιχιονεσ παρα υνα
ϖιδα σοχιαλ ϕυστα ψ φελιζ, λε χορρεσπονδε αλ Εσταδο λα
φορµυλαχι⌠ν ψ εϕεχυχι⌠ν δε πολτιχασ ψ προγραµασ
αµπλιοσ ψ εφεχτιϖοσ δε φορµαχι⌠ν χιυδαδανα θυε
ινχλυψαν α τοδα λα ποβλαχι⌠ν, ταντο λα εσχολαριζαδα
χοµο λα νο εσχολαριζαδα, υνα φορµαχι⌠ν θυε νο
χονσιστα σολο εν λασ ινστρυχχι⌠ν σοβρε ελ χοντενιδο
δε λασ νορµασ, σινο θυε εµποδερε αλ χιυδαδανο
δε χαπαχιδαδεσ παρα λα ϖιδα σοχιαλ εν ελ µαρχο δε
λα παρτιχιπαχι⌠ν ψ λα δεµοχραχια (Χεβαλλοσ Ρυιζ,
Σοσσα & Εσχοβαρ, 2013:140).
Ελ χιυδαδανο χοντεµπορ〈νεο: ρεχυπεραρ
λα παρτιχιπαχι⌠ν
Λα δεµοχραχια λιβεραλ σε φορταλεχε εν ελ µυνδο
χοντεµπορ〈νεο, χοµο υνα φορµα δε οργανιζαχι⌠ν εν
λα χυαλ πριµαν λασ διν〈µιχασ εχον⌠µιχασ, ψ εν λα θυε
nc" fkogpuk„p" rqnvkec." gphqec" uwu" Ýpcnkfcfgu" " jcekc"
ελ φυνχιοναµιεντο δε λα µαθυιναρια εχον⌠µιχα, ,
δε µανερα θυε ελ µοδελο δε γοβιερνο µ〈σ χοµο υν
µοδελο εχον⌠µιχο θυε πολτιχο εµπιεζα συ χαρρερα
ηεγεµ⌠νιχα, α λα θυε σε ηα οπυεστο ρελατιϖαµεντε ποχα
ρεσιστενχια πορ παρτε δε λα χιυδαδανα εν εστε σεντιδο,
Σαδερ χονσιδερα θυε ηα οχυρριδο υνα νατυραλιζαχι⌠ν
fg"guvg" oqfgnq"gp" gn" ewcn"gn" ekwfcfcpq" ug"kfgpvkÝe„"
ρ〈πιδαµεντε χον ελ χονσυµιδορ:
Λα νατυραλιζαχι⌠ν δε λα δεµοχραχια λιβεραλ σε
ηιζο χρεχιεντε βαϕο συ ϖαριαντε νορτεαµεριχανα−
χον χαµπα〉ασ ελεχτοραλεσ µεδι〈τιχασ, παρτιδοσ
ecfc" xg¦" ogpqu" fkhgtgpekcfqu." Ýpcpekcokgpvqu"
µιλλοναριο, συστιτυχι⌠ν δε λασ χαλλεσ ψ πλαζασ πορ
λα πριϖαχιδαδ δε λασ χασασ−.συ ιδεολογα βυσχα
kfgpvkÝect"cn" ekwfcfcpq" eqp" gn" eqpuwokfqt" {" gn"
προχεσοσ ελεχτοραλ χον ελ µερχαδο θυε σερα εν
παλαβρασ δε Γεοργε Σοροσ, µ〈σ δεµοχρ〈τιχο θυε
λασ ελεχχιονεσ. (Σαδερ, 2004: 566).
Ι Ν Χ Ι Σ Ο
150 Παυλα Ανδρεα Χεβαλλοσ Ρυιζ; Λαυρα Αλεϕανδρα Βεναϖιδεσ; ςανεσσα Γυτιρρεζ Γιραλδο; Νατηαλια Χανο Ροδργυεζ
Ελ λιβεραλισµο, εν συ διµενσι⌠ν εχον⌠µιχα, ψα νο
χοµπρενδερ〈 αλ ηοµβρε χοµο υν χιυδαδανο σινο χοµο
υν χονσυµιδορ. Σερ〈, εντονχεσ, ελ µερχαδο ελ θυε
ινχλιναρ〈 λα βαλανζα ηαχια ελ ινδιϖιδυαλισµο προπιο δελ
ηοµβρε χαπιταλιστα. Αλ ρεσπεχτο, ςον Ζυβεν (2005),
εξπρεσα: Λοσ ινδιϖιδυοσ, αντεσ ασπιραντεσ α υνα
χιυδαδανα, χον συσ δεσεοσ, χρεενχιασ, ψ ϖολυνταδεσ
σον χονθυισταδοσ πορ λα λ⌠γιχα δοµιναδορα δελ
τοδο, δε λο γλοβαλ, σε τρανσφορµαν εν χονσυµιδορεσ
δε βιενεσ ψ σερϖιχιοσ. (ςον Ζυβεν, 2005:130). ∆ε
ιγυαλ µανερα, ∆ε Σουσσα Σαντοσ (2012) πλαντεα θυε
εστε χαµβιο δε χονχεπχι⌠ν εσ χονσεχυενχια δελ
χαπιταλισµο, πυεσ εστε δα λυγαρ α:
Λα ϖιγιλανχια χοντρολαδορα σοβρε λοσ ινδιϖιδυοσ
ψ λοσ σοµετι⌠ µ〈σ θυε νυνχα α λασ ρυτινασ δε
λα προδυχχι⌠ν ψ δελ χονσυµο; χρε⌠ υν εσπαχιο
υρβανο δεσιντεγραδορ ψ ατοµιζαντε, δεστρυχτορ
δε λα σολιδαριδαδ δε λασ ρεδεσ σοχιαλεσ δε
ιντερχονοχιµιεντο ψ δε αψυδα µυτυα; προµοϖι⌠
υνα χυλτυρα µεδι〈τιχα ψ υνα ινδυστρια δε τιεµποσ
λιβρεσ θυε τρανσφορµ⌠ ελ οχιο εν υν γοχε
προγραµαδο, πασιϖο ψ ηετερ⌠νοµο (∆ε Σουσσα
Σαντοσ, 2012: 285).
Εν εστε ορδεν δε ιδεασ, ρεσυλτα ιµπορταντε πρεχισαρ θυε,
πεσε α θυε ελ λιβεραλισµο πολτιχο ψ εχον⌠µιχο τεναν
χαµποσ δε αχχι ⌠ν δελιµιταδοσ ψ διφερενχιαδοσ, εν ελ
προχεσο δε γλοβαλιζαχι⌠ν, ελ λιβεραλισµο εχον⌠µιχο
ιντερϖινο εν λασ εσφερασ δελ λιβεραλισµο πολτιχο ηαστα
ελ πυντο εν θυε λα εφεχτιϖιδαδ, ο ινχλυσο λα απροβαχι⌠ν
ο ρεχηαζο δε υνα ρεφορµα πολτιχα, δεπενδα δελ
ρεσυλταδο εχον⌠µιχο δεριϖαδο δε λα µισµα, πυεσ,
χοµο διρ〈 Σαδερ (2004): υνα ϖερσι⌠ν βασταρδα δε λοσ
µοδελοσ λιβεραλεσ σε φυε ιµπονιενδο, φραγιλιζανδο λα
rqnvkec" {" gn" Guvcfq" c" hcxqt" fg" nc" Ýpcpekcek„p" {" fg"
λα πριµαχα δε λα εχονοµα σοβρε τοδα ϖιδα σοχιαλ
(Σαδερ, 2004:568).
Εστα σιτυαχι⌠ν τραϕο −χοµο χονσεχυενχια ινεϖιταβλε−
λα δισµινυχι⌠ν δε λα χαπαχιδαδ δε λοσ Εσταδοσ
παρα γαραντιζαρ λοσ δερεχηοσ ψ διριγιρ προχεσοσ δε
δεµοχρατιζαχι⌠ν πολτιχα, λο χυαλ τερµιν⌠ πορ δεσαταρ
χρισισ, εν διϖερσοσ ορδενεσ εν λοσ θυε λα βρεχηα δε
δεσιγυαλδαδεσ σοχιαλεσ σε ηα ηεχηο χαδα ϖεζ µ〈σ
προφυνδα, χοµο ελ αχχεσο α λοσ σερϖιχιοσ β〈σιχοσ,
λα ποσιβιλιδαδ δε ρεχιβιρ δε λοσ µεδιοσ µασιϖοσ δε
χοµυνιχαχι⌠ν ινφορµαχι⌠ν ϖεραζ ψ λασ οπορτυνιδαδεσ
δε παρτιχιπαχι⌠ν εν χαργοσ πβλιχοσ. . Πεσε α λα ρεαλιδαδ
δε λα νατυραλιζαχι⌠ν δελ χιυδαδανο χονσυµιδορ,
θυε αβσορτο εν συ ινδιϖιδυαλισµο νο σε ιντερεσα
πορ λασ διν〈µιχασ πολτιχασ, πυεδε εϖιδενχιαρσε
χοµο λασ λτιµασ δχαδασ δελ σιγλο ΞΞ εστυϖιερον
µαρχαδασ πορ µοϖιµιεντοσ σοχιαλεσ ψ οργανιζαχιονεσ
πολτιχασ, µοτιϖαδασ πορ ελ σεντιµιεντο δε εξχλυσι⌠ν,
δισχριµιναχι⌠ν ψ εστιγµατιζαχι⌠ν. , ταλεσ µοϖιµιεντοσ
χιυδαδανοσ σε ηαν γεσταδο χον ελ οβϕετιϖο δε:
Εσταβλεχερ υνα νυεϖα ρελαχι⌠ν εντρε υν σεχτορ δε λα
χιυδαδανα ψ λα πολτιχα (Σαδερ, 2004: 572), εν λα
χυαλ ελ χιυδαδανο τενγα υνα παρτιχιπαχι⌠ν εφεχτιϖα εν
λοσ ασυντοσ πβλιχοσ, ψ εστο σε ηα δαδο α τραϖσ δε
ινιχιατιϖασ δε δεµοχραχια παρτιχιπατιϖα, παρτιενδο δε
λα πρεµισα δε θυε λα χιυδαδανα νο εσ υν δερεχηο,
ukpq"wpc"tgncek„p."ew{c"cÝtocek„p"uqnq"gu"rqukdng"rqt"
υνα τρανσφορµαχι⌠ν εν ελ χονϕυντο δε λασ ρελαχιονεσ
εντρε λοσ ινδιϖιδυοσ, ιντερµεδιαδα πορ ελ εσπαχιο
πβλιχο.(Σαδερ, 2004: 589). Λο αντεριορ ηα λλεϖαδο α
πενσαρ θυε µ〈σ θυε υνα χρισισ πολτιχα, σε τρατα δε υνα
χρισισ επιστεµολ⌠γιχα, πυεστο θυε γενερα υν χαµβιο,
αλ µοδο δελ γιρο ηερµενυτιχο, εν λα χοµπρενσι⌠ν δελ
σερ ηυµανο εν συ ρολ σοχιαλ ψ πολτιχο, ηαχιενδο συργιρ
νυεϖασ χονεξιονεσ αλ ιντεριορ δελ χονχεπτο. Εντρε
εστοσ νεξοσ σε πυεδε µενχιοναρ ελ εµποδεραµιεντο,
χονχεπτο θυε πυεδε σερ χοµπρενδιδο δε λα σιγυιεντε
µανερα:
Λα νοχι⌠ν δε εµποδεραµιεντο συργε εν λα δχαδα
δε λοσ 70 εν υν χοντεξτο δε πυεστα εν εντρεδιχηο
δελ φυνχιοναµιεντο δε υν βυεν νµερο δε
λοσ πρεσυπυεστοσ σοβρε λοσ θυε σε χιµεντ⌠ λα
µοδερνιδαδ. Εντρε εστοσ, α σαβερ: α) ελ µοδελο
δε Εσταδο χεντραλιζαδο, β) λα φ⌠ρµυλα δε λα
ρεπρεσενταχι⌠ν χαδα ϖεζ µ〈σ παραπεταδα εν υν
µονοπολιο δε λα τχνιχα, ψ χ) λα σιµβολιζαχι⌠ν
λιβεραλ ινδιϖιδυαλιστα δελ συϕετο ψ δε λα πολτιχα
χοµο σιµπλε αγρεγαχι⌠ν δε ιντερεσεσ, λασ θυε
εµπιεζαν α σερ ιντερπελαδασ πορ γρυποσ σοχιαλεσ ψ
πορ ιδεολογασ χοµυνιταριστασ. Εν εστε εσχεναριο
σε ϖαν α εντρεχρυζαρ λασ δεµανδασ δε µ〈σ
παρτιχιπαχι⌠ν δεµοχρ〈τιχα εν λοσ νιϖελεσ λοχαλεσ
χον λοσ ρεχλαµοσ δε γρυποσ εξχλυιδοσ (Ζυ〉ιγα,
2010: 142).
Ελ χονχεπτο δε εµποδεραµιεντο, αχογιδο ταµβιν
πορ ελ ενφοθυε δε λα εδυχαχι⌠ν ποπυλαρ δεσαρρολλαδα
α παρτιρ δελ τραβαϕο δε Παυλο Φρειρε, µυψ λιγαδο α
λοσ ενφοθυεσ παρτιχιπατιϖοσ, χονσιστε εν υν προχεσο
δε ρεδυχχι⌠ν δε λα ϖυλνεραβιλιδαδ ψ δε ινχρεµεντο
δε λασ προπιασ χαπαχιδαδεσ δε λοσ σεχτορεσ ποβρεσ ψ
µαργιναδοσ, θυε χονδυχε α προµοϖερ εντρε ελλοσ
υν δεσαρρολλο ηυµανο ψ σοστενιβλε. (Μυργυιαλδαψ,
Πρεζ δε Αρµι〉ο & Ειζαγιρρε, 2006:10).Παρτιενδο δελ
gphqswg"rtgugpvcfq."rqftc" cÝtoctug"swg"nc" tgncek„p"
Ι Ν Χ Ι Σ Ο
151
Αλγυνασ απροξιµαχιονεσ ηιστ⌠ριχασ αλ χονχεπτο δε χιυδαδανα
εντρε εδυχαχι⌠ν χιυδαδανα ψ εµποδεραµιεντο, ,
περµιτε πενσαρ εν ρεδιρεχχιοναρ ελ χονχεπτο δε
ekwfcfcpc"jcekc"Ýpgu"rqnvkequ"{"uqekcngu"clwuvcfqu"c"
λασ νεχεσιδαδεσ δελ µυνδο σοχιαλ αχτυαλ, Εστα ρελαχι⌠ν,
σε βασα εν λα ιδεα δε φορµαρ α λασ χοµυνιδαδεσ εν
ελ ρεχονοχιµιεντο δε συ χονδιχι⌠ν χοµο συϕετοσ δε
δερεχηοσ ψ εν ελ εϕερχιχιο δε λασ πρ〈χτιχασ πολτιχασ
προπιασ δε λα δεµοχραχια παρτιχιπατιϖα, ρεσχατανδο λα
διµενσι⌠ν πβλιχα ψ χιυδαδανα δε λα πολτιχα (Σαδερ,
2004:572). ∆ε εστε µοδο, λα φορµαχι⌠ν χιυδαδανα
ποδρα σερ ρεχονοχιδα χοµο αλτερνατιϖα παρα ρετοµαρ
ελ ρυµβο δε λα δεµοχραχια παρτιχιπατιϖα.
Χονχλυσιονεσ
Μυχηο ηα πασαδο δεσδε θυε σε χρεα θυε σε ναχα
σιενδο πολτιχοσ, ο δεσδε θυε σε πενσαβα θυε ελ σερ
ηυµανο σε ηαχα πολτιχο γραχιασ α υνα νατυραλεζα
περφεχτιβλε. Παρα νυεστροσ δασ ψα σε ηα ρενυνχιαδο
α ταλ νατυραλεζα, ψ ηαχε µυψ ποχο θυε σε δελεγ⌠ ελ
εϕερχιχιο πολτιχο α οτροσ παρα θυε χαδα ινδιϖιδυο
σε οχυπαρα δε συσ προπιοσ ασυντοσ πριϖαδοσ,
εναϕεν〈νδοσε δε λα ϖιδα πβλιχα.. Σιν εµβαργο, σε
ocpvkgpg"nc"eqpÝcp¦c"gp"gn"wuq"fg"nc"tc¦„p"{"nc"dwgpc"
xqnwpvcf"fg"nqu"iqdgtpcpvgu"eqp"gn"Ýp"fg"pq"rgtfgt""gn"
σεντιδο δελ χονχεπτο δε χιυδαδανα.
Περο εσ ινδυδαβλε θυε εν λα αχτυαλιδαδ ελ χονχεπτο
δε χιυδαδανα σε ενχυεντρα εν υν πυντο διφυσο, εν ελ
θυε ηα σιδο ρεχονοχιδο θυε ταντο λα δεµοχραχια χοµο
λα χιυδαδανα, σον χονστρυχχιονεσ σοχιαλεσ, ηιστ⌠ριχασ
ψ µυλτιδιµενσιοναλεσ; ραζ⌠ν πορ λα χυαλ, σε ηα ηεχηο
νεχεσαριο ρεπενσαρ εστασ νοχιονεσ χονσταντεµεντε,
πυεσ λοσ χαµβιοσ εν λασ περσπεχτιϖασ επιστεµολ⌠γιχασ
πονεν εν χρισισ λα ϖιδα σοχιαλ.
∆ε ηεχηο, λα χρισισ σοχιαλ α λα θυε χονδυϕο ελ µοδελο
εχον⌠µιχο νεολιβεραλ, νοσ ηα πυεστο δε φρεντε
α νυεϖοσ ρετοσ τιχοσ ψ πολτιχοσ, θυε α εστε πυντο
σον ασυντοσ χλαϖεσ παρα λα ϖιδα σοχιαλ, θυε ψα νο σε
θυεδαν χιρχυνσχριτοσ α λοσ προβλεµασ δελ εϕερχιχιο δε
ποδερ δε ηοµβρεσ σοβρε ηοµβρεσ, σινο θυε ιµπλιχαν
λασ ποσιβιλιδαδεσ δε παρτιχιπαχι⌠ν δε λοσ διφερεντεσ
γρυποσ σοχιαλεσ εν λα ϖιδα πβλιχα, θυε πορ χαυσα δε
λα ηεγεµονα νεολιβεραλ σε ηαν χονσιδεραδο µινορασ.
Πορ λο ταντο, ελ χοµετιδο δε δαρ υν νυεϖο σεντιδο αλ
χονχεπτο δε χιυδαδανα εσ υν ρετο τιχο ιναπλαζαβλε
θυε, ινεϖιταβλεµεντε, σε ενχυεντρα συϕετο αλ δεσαφο
επιστεµολ⌠γιχο δε χονστρυιρ νυεϖοσ σεντιδοσ δε
χιυδαδανα. Εστε εϕερχιχιο, σεγυραµεντε, ποσιβιλιταρ〈
λα ϖιδα ηυµανα εν ελ πλανετα, εν χονϖιϖενχια χον λοσ
qvtqu"{"eqp"nq" qvtq."ukp"ucetkÝect"nc" ocpkhguvcek„p"fg"
λα διφερενχια.
Εστε ελ µοµεντο παρα χονστρυιρ νυεϖασ ποσιβιλιδαδεσ
rctc"gn"fgucttqnnq"fg"nc"xkfc"jwocpc."swg"tgukipkÝswg"
νυεστρα ρελαχι⌠ν χον ελ ποδερ, χον λασ χυλτυρασ ψ χον λα
ϖιδα µισµα. Θυιζ〈 εν λα εδυχαχι⌠ν, εν λα φορµαχι⌠ν
χιυδαδανα, ενχοντρεµοσ λασ ποσιβιλιδαδεσ.
Tghgtgpekcu"DkdnkqitƒÝecu
Αριζα, Α. (Αγοστο δε 2007). ∆εµοχραχιασ,
χιυδαδανασ ψ Φορµαχι⌠ν χιυδαδανα. Ρεϖιστα
δε εστυδιοσ σοχιαλεσ (27).π. 150−163
Χεβαλλοσ,"R0"C0."Uquuc."E0"N0."("Gueqdct."L0"E0"*4235+0"
Ελ χονοχιµιεντο δε λα Νορµασ β〈σιχασ παρα
λα ϖιδα χοτιδιανα: ηαχια υνα χυλτυρα δε λα
λεγαλιδαδ εν ελ µυνιχιπιο δε Αρµενια.
Αλετηεια Ρεϖιστα δε ινϖεστιγαχιονεσ,(3) π
135−152
Χορβο, ∆. (2005) Λα χονστρυχχι⌠ν δε λα χιυδαδανα
δεµοχρ〈τιχα εν ελ Υρυγυαψ. Εν: Οραισ⌠ν, Μ.
(χοµπι). Λα χονστρυχχι⌠ν δε λα χιυδαδανα
εν ελ σιγλο ΞΞΙ. Βαρχελονα: Οχταεδρο.
∆ε Σουσσα Σαντοσ, Β. (2012) ∆ε λα µανο δε Αλιχια.
Λο σοχιαλ ψ λο πολτιχο εν λα ποστµοδερνιδαδ.
Βογοτ〈: Σιγλο δελ Ηοµβρε Εδιτορεσ
Ηαβερµασ, ϑ. (1999). Τεορα δε λα αχχι⌠ν
χοµυνιχατιϖα. Μαδριδ: Ταυρυσ.
Ηορραχη, ϑ. (2009) Σοβρε ελ χονχεπτο δε χιυδαδανα:
ηιστορια ψ µοδελοσ. Ρεϖιστα Φαχτ⌠τυµ (6).
π.. 1 14.
Μαθυιαϖελο, Ν. (1985) Ελ πρνχιπε. Μαδριδ: Χ〈τεδρα.
Μινιστεριο δε Εδυχαχι⌠ν Ναχιοναλ [ΜΕΝ]. (2004)
Γυα Ν°6 εστ〈νδαρεσ β〈σιχοσ δε χοµπετενχιασ
χιυδαδανασ: Σαντα Φε δε Βογοτ〈: Μινιστεριο
δε Εδυχαχι⌠ν Ναχιοναλ, Ρεχυπεραδο δε:
ηττπ://ωωω.µινεδυχαχιον.γοϖ.χο/χϖν/1665/
αρτιχλεσ−75768_αρχηιϖο_πδφ.πδφ
Μυργυιαλδαψ, Χ. Πρεζ δε Αρµι〉ο, Κ. ψ Ειζαγιρρε, Μ.
(2006) Χονχεπτο δε Εµποδεραµιεντο. Εν:
Ι Ν Χ Ι Σ Ο
152 Παυλα Ανδρεα Χεβαλλοσ Ρυιζ; Λαυρα Αλεϕανδρα Βεναϖιδεσ; ςανεσσα Γυτιρρεζ Γιραλδο; Νατηαλια Χανο Ροδργυεζ
∆ιχχιοναριο δε αχχι⌠ν ηυµανα ψ χοοπεραχι⌠ν
αλ δεσαρρολλο. Ρεχυπεραδο δε: ηττπ://ωωω.
διχχ.ηεγοα.εηυ.εσ/λισταρ/µοστραρ/86
Οραισ⌠ν, Μ. (2005) Ρεπρεσενταχιονεσ ψ πρ〈χτιχασ
δε λα χιυδαδανα. Υνα λεχτυρα ηιστ⌠ριχα
πεδαγ⌠γιχα δελ χασο αργεντινο. Εν:
Οραισ⌠ν, Μ. (χοµπι). Λα χονστρυχχι⌠ν δε
λα χιυδαδανα εν ελ σιγλο ΞΞΙ. Βαρχελονα:
Οχταεδρο.
Θυιρογα, Η; ςιλλαϖιχενχιο, Σ; ςερµερεν, Π (2001).
Φιλοσοφασ δε λα χιυδαδανα. Συϕετο πολτιχο
ψ δεµοχραχια. Ροσαριο: Ηοµο Σαπιενσ
Εδιχιονεσ.
Χονστιτυχι⌠ν Πολτιχα δε Χολοµβια (1991). Βογοτ〈:
Εδ. Λεγισ.
Σααϖεδρα, ϑ. (2007) Λασ ιδεασ σοβρε ελ ηοµβρε εν λα
Γρεχια αντιγυα. Ρεϖιστα Φαχυλταδ δε Χιενχιασ
Geqp„okecu, ϖολ.
Ξς, (2), Βογοτ〈: Υνιϖερσιδαδ Μιλιταρ Νυεϖα
Γραναδα, ππ. 213−234
Σαδερ, Ε. (2004) Χαπτυλο ΞΙΙ: Ηαχια οτρασ
δεµοχραχιασ. Εν: δε Σουσα Σαντοσ,
Β.(χοµπ.) ∆εµοχρατιζαρ λα δεµοχραχια:
λοσ χαµινοσ δε λα δεµοχραχια παρτιχιπατιϖα
() Μξιχο: φονδο δε χυλτυρα εχον⌠µιχα, π.
565−590
ςον Ζυβεν, Α. (2005) Εσχεναριοσ δε ρυπτυρα ψ
ϖαλορεσ χοµπαρτιδοσ εν λα χονθυιστα δε λα
χιυδαδανα. Εν: Οραισ⌠ν, Μ. (χοµπι). Λα
χονστρυχχι⌠ν δε λα χιυδαδανα εν ελ σιγλο
ΞΞΙ. Βαρχελονα: Οχταεδρο.
Ζ〉ιγα, Ψ. (2010) Χιυδαδανα ψ γνερο.
Ρεπρεσενταχιονεσ ψ Χονχεπτυαλιζαχιονεσ εν
ελ πενσαµιεντο µοδερνο ψ χοντεµπορ〈νεο.
Ρεϖιστα δε δερεχηο 17 (2), Υνιϖερσιδαδ
Χατ⌠λιχα δελ Νορτε, π. 133−163.
Para continuar leyendo
Solicita tu prueba