Derecho penal y guerra: las víctimas complejas como enemigos
| Autor | Omar Huertas Díaz |
| Páginas | 184-217 |
184
Criterio Jurídico Garantista. Año 4, No. 7. Jul.-Dic. de 2012.
issn
: 2145-3381. Fundación Universidad Autónoma de Colombia, Bogotá.
Derecho penal y guerra: las víctimas complejas
como enemigos1
Criminal Law and war: complex victims as enemies
ΟΜΑΡ ΗΥΕΡΤΑΣ ∆⊆ΑΖ2
οηυερτασδ≅υναλ.εδυ.χο
ΙςℑΝ ΡΙΧΑΡ∆Ο ΜΟΡΑΛΕΣ ΧΗΙΝΟΜΕ3
ιρµοραλεσχ≅υναλ.εδυ.χο
ΡΕΣΥΜΕΝ
Ελ τραταµιεντο ϕυρδιχο δε λασ ϖχτιµασ πολτιχαµεντε
χοµπλεϕασ, εσ δεχιρ, λασ ϖχτιµασ θυε τιενεν υνα ρεσπον−
σαβιλιδαδ εν λοσ ηεχηοσ θυε χονδυϕερον α συ προπια ϖιχ−
τιµιζαχι⌠ν δεντρο δελ χονφλιχτο αρµαδο, ηα χορρεσπονδι−
δο χον λα τραδιχι⌠ν ϕυρδιχο−φιλοσ⌠φιχα δελ δερεχηο πεναλ
δελ ενεµιγο, εν δονδε ελ δερεχηο εσ υσαδο χοµο αρµα δε
γυερρα ε ιµπλιχα ελ δεσχονοχιµιεντο τοταλ δε λοσ δερεχηοσ
ηυµανοσ δε λοσ χονσιδεραδοσ ενεµιγοσ ψ λα ιµπυνιδαδ
παρα λοσ αγρεσορεσ, σιτυαχι⌠ν θυε ηα χαµβιαδο α παρτιρ δε
λασ χονδενασ αλ Εσταδο χολοµβιανο ψ α µιεµβροσ δε λασ
Φυερζασ Μιλιταρεσ πορ δεσαπαριχιονεσ φορζαδασ ψ εϕεχυχιο−
νεσ ε ξτραϕυδιχιαλεσ δε ϖχτιµασ πολτιχαµεντε χοµπλεϕασ,
εσπεχιαλµεντε εν ελ χασο δελ Παλαχιο δε ϑυστιχια, πορ παρτε
δε λα Χορ τε Ιντεραµεριχανα δε ∆ερεχηοσ Ηυµανοσ ψ τρι−
βυναλεσ ναχιοναλεσ.
ΠΑΛΑΒΡΑΣ ΧΛΑςΕΣ: ϖχτιµασ πολτιχαµεντε χοµπλεϕασ,
δερεχηο πεναλ δελ ενεµιγο, δερεχηοσ ηυµανοσ, δερεχηο
ιντερναχιοναλ ηυµανιταριο, δελιτο πολτιχο, ρεβελι⌠ν, δεσα−
παριχι⌠ν φορζαδα, εϕεχυχι⌠ν εξτραϕυδιχιαλ.
ΑΒΣΤΡΑΧΤ
Λεγαλ Τρεατµεντ οφ ςιχτιµσ πολιτιχαλλψ χοµπλεξ, ιε ϖιχ−
τιµσ ωηο ηαϖε α ρεσπονσιβιλιτψ ιν τηε εϖεντσ τηατ λεδ το
τηειρ οων ϖιχτιµιζατιον ωιτηιν τηε αρµεδ χονφλιχτ, ηασ
χορρεσπονδεδ ωιτη τηε λεγαλ−πηιλοσοπηιχαλ τρ αδιτιον οφ
ενεµψ χριµιναλ λαω, ωηερε τηε λαω ισ υσεδ ασ α ωεαπον οφ
ωαρ ανδ ιµπλιεσ τοταλ ιγνορανχε οφ Ηυµαν Ριγητσ χονσιδ−
ερεδ ενεµιεσ ανδ ιµπυνιτψ φορ περπετρατορσ, τηατ σιτυατιον
ηασ χηανγεδ φροµ τηε σεντενχεσ ωιτη τηε Στατε ανδ µεµ−
βερσ οφ τηε Αρµεδ Φορχεσ φορ ενφορχεδ δισαππεαρανχεσ
ανδ εξτραϕυδιχιαλ εξεχυτιονσ οφ χοµπλεξ πολιτιχαλ ϖιχτιµσ
εσπεχιαλλψ Χουρτηουσε βψ τηε Ιντερ−Αµεριχαν Χουρτ οφ
Ηυµαν Ριγητσ ανδ νατιοναλ χουρτσ.
ΚΕΨΩΟΡ∆Σ: χοµπλεξ πολιτιχαλ ϖιχτιµσ, ενεµψ χριµιναλ
λαω, ηυµαν ριγητσ, ιντερνατιοναλ ηυµανιταριαν λαω, πο−
λιτιχαλ χριµε, ρεβελλιον, φορχεδ δισαππεαρανχε, εξτραϕυδιχιαλ
εξεχυτιον.
1. Αρτχυλο δε ρεφλεξι⌠ν προδυχτο δε λα ινϖεστιγαχι⌠ν τερµιναδα πορ ελ γρυπο δε ινϖεστιγαχι⌠ν ΝΥΛΛΥΜ ΧΡΙΜΕΝ ΣΙΝΕ ΛΕΓΕ δε λα
Υνιϖερσιδαδ Ναχιοναλ δε Χολοµβια, αχτυαλµεντε ρεγιστραδο χον ελ χ⌠διγο ΧΟΛ0078909 εν Χολχιενχιασ.
2. Αβογαδο, προφεσορ ασοχιαδο, εσπεχιαλιστα εν δερεχηο πεναλ ψ Πη.∆ εν δερεχηο, Υνιϖερσιδαδ Ναχιοναλ δε Χολοµβια; Πη.∆ εν χιεν−
χιασ δε λα εδυχαχι⌠ν, Υνιϖερσιδαδ Σιµ⌠ν Βολϖαρ; Μγ. εν δερεχηο πεναλ, Υνιϖερσιδαδ Λιβρε, µ〈στερ εν σερεχηοσ ηυµανοσ, εσταδο
δε δερεχηο ψ δεµοχραχια εν Ιβεροαµριχα, Υνιϖερσιδαδ δε Αλχαλ〈, Εσπα〉α; Μγ. εν εδυχαχι⌠ν, Υνιϖερσιδαδ Πεδαγ⌠γιχα Ναχιοναλ.
3. Αβογαδο Υνιϖερσιδαδ Ναχιοναλ δε Χολοµβια, µαγιστερ εν δερεχηο χον προφυνδιζαχι⌠ν εν σοχιολογα ψ πολτιχα χριµιναλ δε λα Υνι−
ϖερσιδαδ Ναχιοναλ δε Χολοµβια. Βεχαριο σοβρεσαλιεντε δε ποσγραδο ΥΝ. Βογοτ〈, Χολοµβια.
Φεχηα δε ρεχεπχι⌠ν: σεπτιεµβρε 13 δε 2012
Φεχηα δε αχεπταχι⌠ν: οχτυβρε 28 δε 2012
185
Criterio Jurídico Garantista. Año 4, No. 7. Jul.-Dic. de 2012.
issn
: 2145-3381. Fundación Universidad Autónoma de Colombia, Bogotá.
Introducción
Ηιστ⌠ριχαµεντε εν Χολοµβια ελ τραταµιεντο
ϕυρδιχο θυε σε λε ηα δαδο α λασ ϖχτιµασ πολτι−
χαµεντε χοµπλεϕασ, εσ δεχιρ, α λασ ϖχτιµασ θυε
τιενεν υνα ρεσπονσαβιλιδαδ εν λοσ ηεχηοσ θυε
χονδυϕερον α συ προπια ϖιχτιµιζαχι⌠ν δεντρο δελ
χονφλιχτο αρµαδο, ηα χορρεσπονδιδο χον λα τρα−
διχι⌠ν ϕυρδιχο−φιλοσ⌠φιχα δελ δερεχηο πεναλ δελ
ενεµιγο θυε ηοψ εστ〈 εν ελ χεντρο δε λα δισχυ−
σι⌠ν δελ δερεχηο πεναλ µοδερνο, εν δονδε ελ δε−
ρεχηο εσ υσαδο χοµο αρµα εν λα γυερρα χοντρα
ελ ενεµιγο ιντερνο ε ιµπλιχα ελ δεσχονοχιµιεντο
τοταλ δε συσ δερεχηοσ ηυµανοσ ψ λα ιµπυνιδαδ
παρα λοσ αγρεσορεσ, τρατανδο α λοσ χονσιδεραδοσ
ενεµιγοσ πορ φυερα δε λα λεγαλιδαδ; εστα σιτυα−
χι⌠ν ηα πασαδο δε υν εξτρεµο α οτρο δεσδε ελ ινι−
χιο δελ χονφλιχτο αρµαδο ηαστα λοσ αχτυαλεσ δι〈λο−
γοσ δε παζ, τενιενδο χοµο πυντο µ〈σ 〈λγιδο λοσ
α〉οσ 80 χον λα τοµα δελ Παλαχιο δε ϑυστιχια ψ ελ
εσχαλαµιεντο δε λα χονφρονταχι⌠ν. Σιν εµβαργο,
α παρτιρ δε λοσ νυεϖοσ δισχυρσοσ δε δερεχηοσ ηυ−
µανοσ ψ λα απλιχαχι⌠ν δελ δερεχηο ιντερναχιοναλ
πορ παρτε δε λα Χορτε Ιντεραµεριχανα δε ∆ερε−
χηοσ Ηυµανοσ ψ λα Χορτε Πεναλ Ιντερναχιοναλ,
ψ λα χονσεχυεντε χονδενα αλ Εσταδο χολοµβιανο
πορ δεσαπαριχιονεσ φορζαδασ ψ εϕεχυχιονεσ εξτρα−
ϕυδιχιαλεσ δε ϖχτιµασ πολτιχαµεντε χοµπλεϕασ,
σε λε πρεσεντα υν νυεϖο ρετο α λα ϕυδιχατυρα παρα
ρεχονοχερ ταλ χιρχυνστανχια ψ απλιχαρ ελ δερεχηο
ιντερναχιοναλ ηυµανιταριο ψ ελ δερεχηο πεναλ
χοντρα λοσ αγρεσορεσ δε λοσ δερεχηοσ ηυµανοσ,
εσπεχιαλµεντε, λασ Φυερζασ Μιλιταρεσ ηιστ⌠ριχα−
µεντε ιµπυνεσ πορ εστοσ ηεχηοσ. Αδεµ〈σ, εστα
σιτυαχι⌠ν εσ ιµπορταντε δεϖελαρλα εν υν ποσιβλε
προχεσο δε ρεχονχιλιαχι⌠ν ναχιοναλ εν δονδε λοσ
διστιντοσ αχτορεσ δεβεν ρεχονοχερ συ ρεσπονσα−
βιλιδαδ εν λοσ αχτοσ δε βαρβαριε θυε ηαν αχοµ−
πα〉αδο ελ χονφλιχτο αρµαδο ιντερνο πορ µ〈σ δε
60 α〉οσ.
Ρεβελι⌠ν αρµαδα, δελιτο δε ρεβελι⌠ν ψ δελιτο πο−
λτιχο, δερεχηο πεναλ ψ εστατυτοσ πεναλεσ δε εξ−
χεπχι⌠ν, χονφλιχτο αρµαδο ιντερνο, ϖχτιµασ ψ
δερεχηοσ ηυµανοσ, σον ηεχηοσ τοδοσ χοµπρεν−
διδοσ εν ελ ηοριζοντε µ〈σ αµπλιο δε υνα ρελαχι⌠ν
χοµπλεϕα: γυερρα ψ δερεχηο (Αποντε, 1995, π. 87).
Σι εν νυεστρο πασ λα νορµα ϕυρδιχα ηα σιδο υτι−
λιζαδα χοµο ινστρυµεντο πριϖιλεγιαδο δελ Εσ−
ταδο παρα χοµβατιρ λοσ διϖερσοσ αχτορεσ θυε λο
ενφρενταν, εσπεχιαλµεντε αλ ρεβελδε ρεϖολυχιονα−
ριο ψ, χον λ, οτρασ φορµασ δελ δελιτο πολτιχο ψ λα
σιµπλε οποσιχι⌠ν χιϖιλ, εστυδιαρ χ⌠µο σε τραβαϕα
χον ελ δερεχηο, χ⌠µο σε λο χονχιβε ψ σε λο υτιλιζα
εν λοσ εστραδοσ ϕυδιχιαλεσ, χονστιτυψε υν χαπτυλο
εσενχιαλ δε λα ρελαχι⌠ν εντρε γυερρα ψ δερεχηο
εν Χολοµβια. Ελ εσχεναριο ϕυδιχιαλ εσ υν τεατρο
ϖιϖο δε εσα ρελαχι⌠ν. Λα δεφενσα δε πρεσοσ πολτι−
χοσ εξπρεσα εν λα χοτιδιανιδαδ, εν λοσ χασοσ ψ εν
λασ σεντενχιασ ϕυδιχιαλεσ, λοσ χαµβιοσ θυε εξπε−
ριµεντα λα λυχηα δελ Εσταδο χον συσ οποσιτορεσ
αρµαδοσ ψ, µ〈σ αλλ〈, χον λοσ νο αρµαδοσ, θυε σον
ταµβιν χονϖερτιδοσ εν ϖχτιµασ πορ λα νορµα
πεναλ υτιλιζαδα ινδισχριµιναδαµεντε (Αποντε,
1995, π. 87).
∆εσδε µεδιαδοσ δε λοσ α〉οσ 80, ελ δερεχηο πε−
ναλ, χονστρυιδο µ〈σ χοµο δερεχηο πεναλ πολτιχο
δελ ενεµιγο, ϖιϖε λα πρετενσι⌠ν εφιχιεντιστα δε
αγρυπαρ αρτιφιχιαλµεντε ψ σιν ρεπαραρ εν διφερεν−
χιασ, τοδοσ λοσ αχτορεσ χολεχτιϖοσ θυε ενφρενταν
αλ Εσταδο, εν ελ αβσολυτο δε λα ασοχιαχι⌠ν παρα
δελινθυιρ: γυερριλλασ, ναρχοτραφιχαντεσ, παραµι−
λιταρεσ, τερροριστασ, δελινχυεντεσ χοµυνεσ οργα−
νιζαδοσ, σον αβστραδοσ τοδοσ ψ χονϕυγαδοσ εν
ΟΜΑΡ ΗΥΕΡΤΑΣ ∆⊆ΑΖ, ΙςℑΝ ΡΙΧΑΡ∆Ο ΜΟΡΑΛΕΣ ΧΗΙΝΟΜΕ
186
Criterio Jurídico Garantista. Año 4, No. 7. Jul.-Dic. de 2012.
issn
: 2145-3381. Fundación Universidad Autónoma de Colombia, Bogotá.
ελ µισµο υνιϖερσο χριµιναλιζαντε. Αλ µισµο
τιεµπο, εντραδα λα δχαδα δελ 90, ψ φρεντε α
χαδα χασο πεναλ εσπεχφιχο, λοσ αχτορεσ χολεχτι−
ϖοσ ινδιφερενχιαδοσ ψα δε ηεχηο δεσδε λα νορ−
µα, σε δισυελϖεν ψ συσ µιεµβροσ σερ〈ν σιµπλεσ
δελινχυεντεσ ταντο µ〈σ ινδιφερενχιαδοσ τοδαϖα:
ιγυαλαδοσ τοδοσ ψ εν χυψοσ προχεσοσ πεναλεσ
νο ϖαλε νινγν αργυµεντο ιδεολ⌠γιχο, νινγυνα
απελαχι⌠ν χοµο εν ελ χασο παρτιχυλαρ δελ ρεβελ−
δε α υν αλτρυισµο εν συ χονδυχτα; εν ελ προχεσο
σε ϕυεγα εν χαµβιο λα ηαβιλιδαδ παρα νεγοχιαρ λα
ρεβαϕα δε πενασ, παρα ιµπροϖισαδασ χονφεσιονεσ
ψ προϖοχαδασ δελαχιονεσ. Ελ δερεχηο πεναλ δελ
ενεµιγο, χοµο ινστρυµεντο δε γυερρα ψ χοµο
ρεχυρσο πριοριταριο παρα ρεσολϖερ χονφλιχτοσ πο−
λτιχοσ ψ σοχιαλεσ χριµιναλιζ〈νδολοσ, σε ϖιϖε µ〈σ
χοµο υνα αµεναζα γενεραλιζαδα. Α λα ϕυστιχια
σε λε ενχαργα, εν γραν µεδιδα, λα γυερρα. Εσ υνα
χονσεχυενχια µ〈σ δε λα τραδιχιοναλ χονφυσι⌠ν
εξιστεντε εν Χολοµβια εντρε λα γυερρα ψ λα πο−
λτιχα: λα γυερρα σε ϖιϖε χοµο φιν ψ τοδο, ψ, δεσ−
δε λυεγο, λα πολτιχα, σε συβορδινα αλ φιν βλιχο
(Αποντε, 1995, π. 88).
Νο σολο ελ Εσταδο σινο λασ προπιασ γυερριλλασ παρ−
τιχιπαν ψ αλιµενταν λα χονφυσι⌠ν. Λα χρισισ εν λα
χαραχτεριζαχι⌠ν δε λοσ ρεβελδεσ ψ λασ ϖχτιµασ δελ
χονφλιχτο ηα χορριδο παραλελαµεντε α λα δεγραδα−
χι⌠ν µισµα δε λα λυχηα γυερριλλερα: λα προλιφερα−
χι⌠ν ινδισχριµιναδα δελ σεχυεστρο ψ λα χοµισι⌠ν
δε µεροσ δελιτοσ χοµυνεσ, λα βανδολεριζαχι⌠ν,
λα δεσιδιολογιζαχι⌠ν γενεραλ δε λα λυχηα αρµα−
δα, ηαν σεµβραδο χονφυσι⌠ν ψ δεσχονχιερτο. Ασ,
εν υν υνιϖερσο γενεραλ δεσχοµπυεστο, φρεντε αλ
ανδαµιαϕε εφιχιεντιστα δε υνα ϕυστιχια δε ενεµι−
γο θυε νιεγα ελ δερεχηο ηυµανο φυνδαµενταλ αλ
δεβιδο προχεσο ψ φρεντε α λα δεγραδαχι⌠ν δε λα
αχτυαχι⌠ν γυερριλλερα ψ δε λα γυερρα εν γενεραλ
σε ενχυεντραν λοσ τριβυναλεσ ϕυδιχιαλεσ. (Αποντε,
1995, π. 88).
Λα ινστρυµενταλιζαχι⌠ν δελ δερεχηο εν λα γυε−
ρρα ψ λα χονφυσι⌠ν εντρε δελινχυεντεσ, ρεβελδεσ,
τερροριστασ, χιϖιλεσ ψ ϖχτιµασ προπιασ δε λοσ χον−
φλιχτοσ αρµαδοσ ιντερνοσ, ηαν σιδο ποχο τραταδοσ
ψ ηαστα δεσχονοχιδοσ πορ λοσ τριβυναλεσ ναχιονα−
λεσ, πορ λα Χορτε Χονστιτυχιοναλ ψ πορ λα Σαλα δε
Χασαχι⌠ν Πεναλ δε λα Χορτε Συπρεµα δε ϑυστιχια,
ενχαργαδα δε δελιµιταρ πορ µεδιο δε λα ιντερπρε−
ταχι⌠ν λοσ τιποσ πεναλεσ απλιχαβλεσ α λοσ διστιντοσ
γρυποσ δελινχυενχιαλεσ ψ α λοσ ρεβελδεσ. Αδεµ〈σ,
δεσδε λα προµυλγαχι⌠ν δε λα Λεψ 975 δε 2005
λεψ δε ϕυστιχια ψ παζ, δε χορτε τρανσιχιοναλ, α
εστα χορποραχι⌠ν λε φυε ασιγναδα λα φυνχι⌠ν δε
ρεϖισαρ λασ σεντενχιασ δε δεσµοϖιλιζαδοσ, λο θυε
ιµπλιχα προνυνχιαρσε ταµβιν σοβρε λασ ρεπαρα−
χιονεσ δε λασ ϖχτιµασ δε λοσ παραµιλιταρεσ, θυε
ινχλυψε α συ ϖεζ λα χονστρυχχι⌠ν δε λα µεµορια
ηιστ⌠ριχα ψ λα δετερµιναχι⌠ν δε ρεσπονσαβιλιδα−
δεσ δε λοσ διστιντοσ αχτορεσ εν ελ χονφλιχτο αρ−
µαδο, σιν εµβαργο, εν συσ προνυνχιαµιεντοσ
νο ηα τραταδο ελ τεµα δε λασ ϖχτιµασ χοµπλεϕασ
δεσδε υνα περσπεχτιϖα αµπλια θυε σεα αχορδε χον
λα ρεαλιδαδ δε λα γυερρα ψ λιγαδο α λα χονφυσι⌠ν
εντρε ϖχτιµασ ψ χοµβατιεντεσ.
Εν γενεραλ, ελ χονχεπτο δε ϖχτιµα εν λα λεγισλα−
χι⌠ν χολοµβιανα ψ λα ϕυρισπρυδενχια ιντερναχιο−
ναλ σε χορρεσπονδε χον λα δεφινιχι⌠ν χοντενιδα
εν ελ αρτχυλο 3 δε λα Λεψ 1448 δε 2011, χονοχιδα
χοµο Λεψ δε ϖχτιµασ:
Σε χονσιδερ αν ϖχτιµασ, παρα λοσ εφεχτοσ δε εστα
λεψ, αθυελλασ περσονασ θυε ινδιϖιδυαλ ο χολεχτιϖα−
µεντε ηαψαν συφριδο υν δα〉ο πορ ηεχηοσ οχυρρι−
δοσ α παρτιρ δελ 1≡ δε ενερο δε 1985, χοµο χονσε−
χυενχια δε ινφραχχιονεσ αλ δερεχηο ιντερναχιοναλ
∆ερεχηο πεναλ ψ γυερρα: λασ ϖχτιµασ χοµπλεϕασ χοµο ενεµιγοσ
Para continuar leyendo
Solicita tu prueba