Geopolítica crítica del Urabá
| Autor | Gloria Cuartas Montoya |
| Páginas | 80-113 |
Γλορια Χυαρτασ Μοντοψα∗∗
γλοριαχυαρτασ≅ψαηοο.χοµ
ΡΕΣΥΜΕΝ
Ελ αρτχυλο αβορδα λα γυερρα χοµο πρ〈χτιχα δε αδεχυαχι⌠ν
δε λοσ λυγαρεσ (Χυαρτασ, 2014), υνα ϖισι⌠ν δελ Υραβ〈 θυε
ατραϖιεσα ελ λµιτε ιµπυεστο ηαχια λα διµενσι⌠ν θυε ρεχο−
ρρε ελ Παχφιχο ψ ελ Ατλ〈ντιχο, δεσδε Απαρταδ⌠, υν λυγαρ εσ−
πεχφιχο δελ εϕε βανανερο εν ελ Υραβ〈 αντιθυε〉ο. ∆εσδε εσε
σιτιο, λα ιµπορτανχια γλοβαλ δε λοσ λυγαρεσ, χοµο ινδιχα
Μασσεψ εν ελ ενσαψο χρτιχο θυε σοβρε συ οβρα πυβλιχαρον
Αλβετ ψ Βεναχη (2012). Περο νο εσ ελ ρελατο ηεγεµ⌠νιχο
ιµπυεστο ελ θυε µε λλεϖ⌠ α χερραρ ελ δισχυρσο ψ ϖερ λα ζονα
χοµο αλγο λεϕανο, αβανδοναδα δελ Εσταδο, ϖιολεντα, µαρ−
γιναλ, σοµετιδα α µαφιασ παρτιχυλαρεσ, αλ ενφρενταµιεντο
βιλατεραλ δε φυερζασ εν χοντιενδα, πορ ελ χοντραριο, εσ ελ ρε−
συλταδο δελ τραβαϕο δε υνα γεογραφα θυε ϖα αλ ενχυεντρο ψ
λα ρεσιγνιφιχαχι⌠ν δελ εσπαχιο, δε λοσ εσπαχιοσ χονστρυιδοσ
δεσδε ελ ποδερ ηεγεµ⌠νιχο ψ λα εξιγενχια δε ρεχονοχερ
λα οτρα γεογραφα: λα δε λα ρεσιστενχια. Ελ ενχυεντρο δε λοσ
ορδεναµιεντοσ τερριτοριαλεσ θυε λα ιµαγιναχι⌠ν δελ ποδερ
πολτιχο ψ εχον⌠µιχο δεσαρ ρολλ⌠ τοµ〈νδοσε ελ τιεµπο νε−
χεσαριο παρα προδυχιρ ελ δεσαρρολλο θυε ηοψ χαραχτεριζα α
λα ρεγι⌠ν. Εν εσε χοντεξτο, σε ιδεντιφιχαρον λοσ ιµαγινα−
ριοσ, λοσ ιντερεσεσ δελ χαπιταλ εν λοσ λυγαρεσ, λασ τενσιονεσ ψ
λασ πρ〈χτιχασ ινστιτυχιοναλεσ δε σεγυριδαδ ιµπλεµενταδασ
παρα γαραντιζαρ λα τρανσφορµαχι⌠ν δελ εσπαχιο.
ΠΑΛΑΒΡΑΣ ΧΛΑςΕΣ: ιµαγιναχι⌠ν γεογρ〈φιχα, γεοπο−
λτιχα, δοχτρινα δε σεγυριδαδ ναχιοναλ, Υραβ〈, χυενχα δελ
Παχφιχο.
∗ Χ⌠µο χιταρ εστε αρτχυλο: Χυαρτασ Μοντοψα, Γ. (ϑυνιο, 2015). Γεοπολτιχα χρτιχα δελ Υραβ〈. Χριτεριο ϑυρδιχο Γαραντιστα, 7(12), 80−
113.
∗∗ Αρτχυλο δε ινϖεστιγαχι⌠ν χιεντφιχα.
1. Τραβαϕαδορα σοχιαλ, εξπερτα εν δεσαρρολλο λοχαλ, εστυδιαντε δε λα Μαεστρα εν Γεογραφα δελ χονϖενιο ΥΠΤΧ/ΙΓΑΧ ε ινϖεστιγα−
δορα δελ γρυπο Λιβερταδ ψ Γαραντισµο δε λα Υνιϖερσιδαδ Αυτ⌠νοµα δε Χολοµβια.
Φεχηα δε ρεχεπχι⌠ν: 2015/03/26
Φεχηα δε εϖαλυαχι⌠ν: 2015/04/15
Φεχηα δε αχεπταχι⌠ν: 2015/05/29
ΣΥΜΜΑΡΨ
Τηε αρτιχλε δισχυσσεσ Τηε ωαρ ασ αν αδαπτατιον πραχτιχε
(Χυαρτασ, 2014), α ϖισιον οφ Υραβ〈 τηατ χροσσεσ τηε λιµιτ
ιµποσεδ το τηε εξτεντ τηατ χροσσεσ τηε Παχιφιχ ανδ τηε Ατ−
λαντιχ, φροµ Απαρταδο, α σπεχιφιχ πλαχε ιν τηε βανανα σεχ−
τορ ιν τηε Αντιθυε〉ο Υρ αβ〈. Φροµ τηατ πλαχε, τηε γλοβαλ
πλαχεσ ιµπορτανχε, ασ Μασσεψ µεντιονσ ιν τηε χριτιχαλ εσ−
σαψ αβουτ ηισ ωορκ πυβλισηεδ βψ Αλβετ ανδ Βεναχη (2012).
Βυτ ιτ ισ νοτ τηε ιµποσεδ ηεγεµονιχ ρεπορτ τηατ λεδ µε το
χλοσε τηε σπεεχη ανδ σεε τηε αρεα ασ ρεµοτε, αβανδονεδ βψ
τηε στατε, ϖιολεντ, µαργιναλ, συβϕεχτεδ το σπεχιφιχ µαφιασ,
τηε βιλατεραλ χονφροντατιον οφ φορχεσ ιν χοντεντιον, χον−
ϖερσελψ, ισ τηε ρεσυλτ οφ α γεογραπηψ τηατ γοεσ το µεετ ανδ
τηε ρεδεφινιτιον οφ σπαχε, σπαχεσ βυιλτ φροµ τηε ηεγεµονιχ
ποωερ ανδ τηε νεεδ το ρεχογνιζε τηε διφφερεντ γεογραπηψ:
τηε ρεσιστανχε. Τηε µεετινγ οφ τηε λανδ µαναγεµεντ τηατ
πολιτιχαλ ανδ εχονοµιχ ποωερσ ιµαγινατιον δεϖελοπεδ
σπενδινγ τηε τιµε νεχεσσαρψ το βρινγ αβουτ τηε δεϖελοπ−
µεντ τηατ χηαραχτεριζεσ τηε ρεγιον τοδαψ. Ιν τηισ χοντεξτ,
τηε φολλοωινγ ασπεχτσ ωερε ιδεντιφιεδ; τηε ιµαγιναριεσ, τηε
ιντερεστσ οφ χαπιταλ ιν πλαχεσ, τενσιονσ ανδ ινστιτυτιοναλ
σαφετψ πρ αχτιχεσ ιµπλεµεντεδ το ενσυρε τηε τρανσφορµα−
τιον οφ σπαχε ωερε ιδεντιφιεδ.
ΚΕΨΩΟΡ∆Σ: γεογραπηιχαλ ιµαγινατιον, γεοπολιτιχσ, να−
τιοναλ σεχυριτψ δοχτρινε, Υραβ〈, Παχιφιχ Βασιν.
Λα µεµορια πολτιχα δελ Υραβ〈 δα χυεντα δε λασ
γεογραφασ ιµαγιναδασ δε λασ θυε ηαβλα Εδωαρ
Σαιδ, παρτιχυλαρµεντε εν συ λιβρο Οριενταλισµο
(1978), εν ελ θυε αργυµεντα θυε σοµοσ ρεσπον−
σαβλεσ δε λα ινϖενχι⌠ν δε λυγαρεσ, δε µοδο
θυε ασ χοµο ιµαγιναµοσ ψ ηαχεµοσ νυεστρασ
ηιστοριασ, ταµβιν ιµαγιναµοσ ψ ηαχεµοσ νυεσ−
τρασ γεογραφασ. Εστα χοντριβυχι⌠ν δε Σαιδ εσ
δετερµιναντε ψ σιρϖε δε ρεφερενχια παρα αναλιζαρ λα
γεοπολτιχα δε Υραβ〈, εν ελ µαρχο δε λασ ιµαγινα−
χιονεσ γεογρ〈φιχασ ηεγεµ⌠νιχασ ψ λασ αλτερνατιϖασ
θυε συστενταν λα γεοηιστορια δε εστα ρεγι⌠ν. Λα
χονθυιστα εσπα〉ολα ιµαγιν⌠ συ προπια γεογραφα ψ
δεσπλεγ⌠ τοδο ελ ποδερ νεχεσαριο παρα χονστρυιρλα,
περο ταµβιν συσ ενεµιγοσ ηιχιερον λο µισµο. Ψ
λα γεοπολτιχα δε Υραβ〈, δεσδε λα χονθυιστα ηαστα
ελ δεσαρρολλο χαπιταλιστα αχτυαλ, ηα σιδο υν φρεντε
δε τενσιονεσ ψ χονφρονταχιονεσ δε προψεχτοσ ε
ιµαγιναχιονεσ γεογρ〈φιχασ δε διστιντασ εσχαλασ
ψ διφερεντεσ αχτορεσ. Ηαχερ µεµορια δε Σαντα
Μαρα λα Αντιγυα δελ ∆αριν περµιτε σεγυιρ εν
γρανδεσ τραζοσ εσα ιµαγιναχι⌠ν ψ ελ δεσπλιεγυε
δε ποδερ θυε αλχανζ⌠ α τραϖσ δε λα ιµποσιχι⌠ν
δε ιντερεσεσ εχον⌠µιχοσ ψ πολτιχοσ αλ ρεχρεαρ
υνα χιυδαδ εν λα σελϖα, Χαστιλλα δε Ορο, ψ οχυπαρ
λοσ τερριτοριοσ ποβλαδοσ πορ πυεβλοσ θυιµβαψα,
χυεϖασ, ζενεσ, εµβερα δοβιδα, εµβερα χατιο,
χατιο ψ χυνασ, ασ χοµο δε λοσ αφροχιµαρρονεσ δελ
∆αριν θυε ασιστιερον αλ λαργο προχεσο δε οχυπα−
χι⌠ν, σαθυεο ψ ρεσιστενχια. Εσπα〉ολεσ ναϖεγαντεσ
ψ χοµερχιαντεσ αϖεντυρεροσ φρανχεσεσ, ινγλεσεσ,
ηολανδεσεσ, θυιενεσ ϖινιερον α χοµπετιρ χον λοσ
ιβριχοσ ψ αλιαδοσ χον λοσ ινδγενασ χυνασ ψ λοσ
αφροχιµαρρονεσ δελ ∆αριν, χοµβατιερον χοντρα λα
χορονα εσπα〉ολα ψ χοµερχιαρον εντρε σ (ςλεζ,
2011, π〈γ. 63).
Λα χορονα εσπα〉ολα χονσιδερ⌠, χον ραζ⌠ν, θυε ελ ρο
Ατρατο τενα υνα γ ραν ιµπορτανχια γεοπολτιχα, δαδα
συ ρελαχι⌠ν χον ελ ρο Σαν ϑυαν ψ χον λα ζονα µινερα.
Ινγλατερρα ψ Ηολανδα τεναν συσ οϕοσ πυεστοσ σοβρε
εστα ϖα δε χοµυνιχαχι⌠ν χον ελ παχφιχο ψ πορ λο ταντο
χον ελ Περ, ψ σοβρε τοδο χον λασ ρεγιονεσ µινερασ δε
λα χορδιλλερα οχχιδενταλ (Μολανο Αλφρεδο ψ Ραµρεζ,
Χονστανζα; ρεϖιστα εχολ⌠γιχα # 18, 1994). Α〉οσ δεσ−
πυσ, Εσταδοσ υνιδοσ ιντερχεδερα παρα λα σεπαραχι⌠ν
δε Παναµ〈 ψ χονστρυιρα ελ φαµοσο χαναλ ιντεροχε〈νιχο
θυε χοντρολ⌠ ηαστα 1999; αχτυαλµεντε ελ προψεχτο δε
ιντερχονεξι⌠ν µαρτιµα ψ χοντινενταλ δε νυεϖο ϖυελϖε
λασ µιραδασ δελ πασ ψ δελ χοντινεντε ηαχια ελ ταπ⌠ν δελ
∆αριν (Αλαµεδα, 2009, π〈γ. 10).
Εστοσ ρελατοσ ϖαν δανδο χυεντα δε πρ〈χτιχασ ψ
ρεπρεσενταχιονεσ γεογρ〈φιχασ δεσδε υνα γεοπο−
λτιχα θυε ηα σερϖιδο α λοσ ιντερεσεσ δοµιναντεσ,
ηα µαντενιδο φραγµενταδα λα εσπαχιαλιδαδ δελ
πασ ψ δελ Υραβ〈, ηα γενεραδο σιλενχιοσ θυε οχυλ−
ταν λοσ ιντερεσεσ ψ δεσεοσ δε οχυπαρ υν λυγαρ ψ
ηα χονφιγυραδο εσπαχιοσ θυε σον ϖιστοσ χοµο σι
φυερα νατυραλ λα γυερρα, χοµο σι φυεραν λοσ οτροσ,
σιν ελ Εσταδο, λοσ θυε χρεαραν υνα ρεπρεσενταχι⌠ν
περϖερσα δε λα ϖιδα χοτιδιανα. Πορ ελ χοντραριο, λα
τενσι⌠ν, λασ δισπυτασ, λοσ ρεποβλαµιεντοσ, προδυ−
χεν ρελατοσ ψ δισχυρσοσ θυε δεµανδαν ρεσιγνιφιχαρ
ελ λυγαρ δε λα µεµορια ψ εξιγεν υν ρελατο εσπαχιο
τεµποραλ θυε εντρε α τενσιοναρ λα ηιστορια οφιχιαλ
υνα ηιστορια δελ δεσχιφραµιεντο, δε λα ρεϖελαχι⌠ν
δελ σεχρετο, δε λα ρεϖερσι⌠ν δελ ενγα〉ο, δε λα ρεα−
προπιαχι⌠ν δε υν σαβερ συστραδο ψ οχυλτο, δε λα
ιρρυπχι⌠ν δε υνα ϖερδαδ σιγιλοσαµεντε γυαρδαδα
(Φουχαυλτ, 1992, π〈γ. 81), εν εστε χασο, εν τορνο
α σιγνιφιχαδοσ θυε ηαν φραγµενταδο εσπαχιο, πο−
δερ ψ λενγυαϕε εν λοσ ρελατοσ δε λα γυερρα ϖιϖιδα.
Ιδεολογα δε λοσ µιχροποδερεσ θυε δεµανδαν συ
χονεξι⌠ν παρα διµενσιοναρ ελ ποδερ θυε, σιγυιεν−
δο α Σαιδ (2004) εν λα ιδεα δε θυε λα ινϖενχι⌠ν δελ
οτρο πορ ελ ιµπεριαλισµο ευροπεο, φυε υν ελεµεντο
χλαϖε παρα ϕυστιφιχαρ ψ λεγιτιµαρ λα ηεγεµονα ψ
λα γυερρα χολονιαλιστα, ψ παρα δοµιναρ δε ηεχηο
λυγαρεσ νο ευροπεοσ. Αφιρµα Σαιδ:
Ελ ιµπεριαλισµο ψ λα χυλτυρα α αθυλ ασοχιαδα αφιρ µαν,
α λα ϖεζ, λα πριµαχα δε λα γεογραφα ψ λα δε δετερµινα−
δα ιδεολογα αχερχα δελ χοντρολ δελ τερριτοριο. Εσε σεν−
τιµιεντο δε λο γεογρ〈φιχο φαβριχα προψεχχιονεσ: ιµαγι−
ναριασ, χαρτογρ〈φιχασ, µιλιταρεσ, εχον⌠µιχασ, ηιστ⌠ριχασ
ο, εν γενεραλ, χυλτυραλεσ (2004, π〈γ. 139).
Σοβρε εστα ιµαγιναχι⌠ν γεογρ〈φιχα ςαλεντινε
(1999) αργυµεντα θυε λασ γεογραφασ ιµαγιναδασ
σε ϖυελϖεν τανγιβλεσ εν λοσ λυγαρεσ, αψυδαν α
φορµαρ νυεστρασ αχτιτυδεσ ηαχια λοσ οτροσ λυγαρεσ
ψ ηαχια λα οτρα γεντε, ψ σον φυνδαµενταλεσ παρα
νυεστρα χοµπρενσι⌠ν δελ εσπαχιο ψ παρα εντενδερ
χ⌠µο νοσ χονστρυιµοσ νοσοτροσ µισµοσ ψ χ⌠µο
χονστρυιµοσ α λοσ οτροσ.
Ελ Υραβ〈, χοµο λυγαρ δε µοϖιµιεντο ψ δε µε−
µορια, δεµανδα σερ ρεχονοχιδο δεσδε εστα περσ−
πεχτιϖα, πυεσ χοµο σε〉αλα ςιγνολο:
Λοσ προχεσοσ δε λαργα δυραχι⌠ν θυε εµπεζαρον
χον λα χονθυιστα σιγυεν µοδελανδο λα ρεγι⌠ν ηοψ
εν δα. Χυανδο εν 1513 λα Χορονα Εσπα〉ολα δεχι−
δε φυνδαρ Σαντα Μαρα λα Αντιγυα δελ ∆αριν, λα
πρεσενχια δε µινασ αυρφερασ εν λα χορδιλλερα ψ δε
λα ρυτα ηαχια λοσ µαρεσ δελ συρ αβιερτο πορ Βαλβοα,
παρεχεραν γαραντιζαρ ελ αυγε δελ γολφο δελ Υραβ〈
εν λοσ σιγλοσ πορ ϖενιρ (σ.φ., π〈γ. 4).
Σιν εµβαργο, νο εσ φ〈χιλ αρτιχυλαρ υν αν〈λισισ θυε
σε απροξιµε α ρεχονοχερ ελ Υραβ〈 χοµο υνιδαδ
εσπαχιαλ θυε ιντεγρε ηιστοριασ δε ϖιδα, ϖιολεν−
χιασ, ρεσιστενχια, τρανσφορµαχι⌠ν εσπαχιαλ, δανδο
χυεντα δε τοδοσ λοσ προχεσοσ ϖιϖιδοσ, ψ τενιενδο
χοµο ηιλο φαχιλιταδορ δελ αν〈λισισ λοσ ιντερεσεσ δελ
µερχαδο ψ δελ χαπιταλ, θυε ηαν ηαλλαδο εν ελ µαρ
υν λυγαρ χοµν δε ενχυεντρο, πορθυε εσταµοσ
ιµπρεγναδοσ δε υνα εδυχαχι⌠ν θυε ηα ιµπυεστο
υνα ιµαγιναχι⌠ν δε λοσ εσπαχιοσ θυε ψα εστ〈ν
διϖιδιδοσ, δε λυγαρεσ θυε ψα εστ〈ν σεπαραδοσ ψ λι−
µιταδοσ (Μασσεψ, χιταδα πορ Αβελ ψ Βεναχη, 2012,
π〈γ. 134). Εσ διφχιλ, περο νεχεσαριο, χυεστιοναρ
λοσ ρελατοσ θυε σε ηαν ιµπυεστο χοµο προδυχτο
δελ δισχυρσο ηιστοριχιστα εν ελ θυε, πορ εϕεµπλο, λα
εξπλιχαχι⌠ν δε λα χορρυπχι⌠ν, ελ δα〉ο αµβιενταλ
ψ σοχιαλ σον ιντερπρεταδοσ χοµο χρεαχιονεσ θυε
τιενεν υν τιεµπο δε οχυρρενχια, σιν λασ χονσεχυεν−
χιασ ηυµανιταριασ εν λυγαρεσ χονχρετοσ, εσ δεχιρ,
ιγνορανδο ελ εσπαχιο. Χοµο αργυµεντα Μασσεψ
(Αβελ ψ Βεναχη, 2012, π〈γ. 139):
Λα ϖερσι⌠ν εστ〈νδαρ δε λα ηιστορια δε λα µοδερ−
νιδαδ χοµο υνα ναρρατιϖα δελ προγρεσο εµαναδο
δε Ευροπα, ρεπρεσεντα υνα ϖιχτορια δισχυρσιϖα δελ
τιεµπο σοβρε ελ εσπαχιο. Εσ δεχιρ θυε λασ διφερεν−
χιασ θυε σον ρεαλµεντε εσπαχιαλεσ σον ιντερπρετα−
δασ χοµο διφερενχιασ εν δεσαρρολλο τεµποραλ.
Εστε εσ υν ασυντο χλαϖε πορθυε λασ γεογραφασ
εστ〈ν χαργαδασ δε ποδερ, ψ αλ αβορδαρ δε µανερα
σεπαραδα λοσ φαχτορεσ αµβιενταλεσ, πολτιχοσ, εχο−
ν⌠µιχοσ, σοχιαλεσ ψ χυλτυραλεσ τρατανδο δε φορµα
λινεαλ ψ νατυραλιζανδο ελ εσπαχιο δε χοεξιστενχια,
εντονχεσ σε οχυλτα λα σιµυλτανειδαδ δε λοσ ηεχηοσ
θυε οχυρρεν εν λοσ τερριτοριοσ. Σε ιµπονε λα ιµα−
γιναχι⌠ν γεογρ〈φιχα δελ ποδερ ηεγεµ⌠νιχο ψ ασ
σε ρεπρεσεντα εν λοσ µαπασ, χοµο σε απρεχια εν ελ
µαπα 1 θυε µυεστρα ελ 〈ρεα δε εστυδιο.
Χοµο ινδιχαν Πρεχιαδο ψ Υχ (2010) χιτανδο α
Λαχοστε (2000):
Ελ δισε〉ο, προδυχχι⌠ν ψ υσο δε µαπασ, χοντιενεν
υνα αµπλια γαµα δε ιντενχιοναλιδαδεσ δισχυρσιϖασ
θυε ϖαν δεσδε λα πρεσενταχι⌠ν διφερενχιαδα δε δα−
τοσ, ηαστα λα διϖυλγαχι⌠ν δε ιντερεσεσ πολτιχοσ ψ
εστρατγιχοσ θυε ελ Εσταδο ψ λασ εµπρεσασ εϕερχεν
σοβρε ελ εσπαχιο ψ ελ τερριτοριο (π〈γ. 10).
Γεοπολτιχα χρτιχα δελ Υραβ〈
Para continuar leyendo
Solicita tu prueba