Startup y Spinoff: definiciones, diferencias y potencialidades en el marco de la economía del comportamiento
| Autor | Dora María Montoya Pineda |
| Páginas | 141-152 |
141
Χοντεξτο 5 //2016
Ινφορµαχι⌠ν δελ αρτχυλο
Ρεχιβιδο: 08/07/2016
Ρεϖισαδο: 23/09/2016
Αχεπταδο: 18/10/2016
Ινφορµαχι⌠ν δελ αυτορ
∗∗ Μαγιστερ εν δοχενχια υνιϖερσιταρια
,Μαγιστερ εν Χοµυνιχαχι⌠ν ψ
Εστυδιοσ δε λα Χυλτυρα. Υνιϖερσιδαδ
Χοµπλυτενσε δε Μαδριδ (Εσπα〉α).
Χορρεσπονδενχια
µοντοψαπινδορα≅µιυγχα.εδυ.χο
♥ 2016 Υνιϖερσιδαδ Λα Γραν Χολοµβια. Εστε
εσ υν αρτχυλο δε αχχεσο αβιερτο, διστριβυιδο
βαϕο λοσ τρµινοσ δε λα λιχενχια Χρεατιϖε
Χοµµονσ Αττριβυτιον Λιχενσε 4.0, θυε περµιτε
ελ υσο ιλιµιταδο, διστριβυχι⌠ν ψ ρεπροδυχχι⌠ν εν
χυαλθυιερ µεδιο, σιεµπρε θυε ελ αυτορ οριγιναλ ψ
λα φυεντε σε αχρεδιτεν.
Χ⌠µο χιταρ
Μοντοψα, ∆.Μ. (2016) Σταρτυπ ψ Σπινοφφ:
δεφινιχιονεσ, διφερενχιασ ψ ποτενχιαλιδαδεσ
εν ελ µαρχο δε λα εχονοµα δελ
χοµπορταµιεντο. Χοντεξτο 5, 141−152.
Uvctvwr"{"Urkpq悲fgÝpkekqpgu."fkhgtgpekcu"{"rqvgpekcnkfcfgu"
εν ελ µαρχο δε λα εχονοµα δελ χοµπορταµιεντο∗
∆ορα Μαρα Μοντοψα Πινεδα∗∗
Ρεσυµεν
Εστε αρτχυλο βυσχα απορταρ α λα δισχυσι⌠ν δε αλτερνατιϖασ ψ τενδενχιασ δελ δεσαρρολλο δε λα
tgik„p"swkpfkcpc."fgvgtokpcpfq"ncu"fgÝpkekqpgu"eqpegrvwcngu"{"vg„tkecu."ncu"fkhgtgpekcu"
{"rqvgpekcnkfcfgu"fg"nc"Uvctvwr"{" nc"Urkpq悲."gpvgpfkfcu"tgurgevkxcogpvg"eqoq"gortguc"
εµεργεντε ψ προχεσο δε συργιµιεντο δε υνα εµπρεσα δε οτρα πρεεξιστεντε. Τοδο, δεσδε ελ
µαρχο δε λα εχονοµα δελ χοµπορταµιεντο, θυε εσ υνα δε λασ µ〈σ σεγυρασ αλιαδασ δε
λοσ εµπρενδεδορεσ σοχιαλεσ ψ θυε σε πλαντεα χοµο υνα προπυεστα διστιντα δε εστυδιαρ λοσ
φεν⌠µενοσ εχον⌠µιχοσ, εν ελ χοντεξτο δελ χαπιταλισµο χονσχιεντε, εντενδιδο στε χοµο
υν χονχεπτο ψ υνα οργανιζαχι⌠ν δελ παραδιγµα δε χαπιταλεσ θυε χρεε θυε λα λιβρε εµπρεσα
εσ ελ µ〈σ ποδεροσο σιστεµα δε χοοπεραχι⌠ν σοχιαλ ψ δε προγρεσο ηυµανο, ψ θυε σε πυεδε
ιρ µ〈σ αλλ〈 σι σε εξπλοτα συ ποτενχιαλ παρα ηαχερ υν ιµπαχτο ποσιτιϖο εν ελ µυνδο.
Rcncdtcu"encxgUvctvwr."urkpq悲."geqpqoc"fgn"eqorqtvcokgpvq."ecrkvcnkuoq"eqpuekgpvg."
εµπρενδιµιεντο σοχιαλ.
Uvctvwr"{"Urkpq悲
htcogyqtm"qh"geqpqo{"qh"dgjcxkqt
Αβστραχτ
Τηισ αρτιχλε χοντριβυτεσ το τηε δισχυσσιον ον δεϖελοπµεντ αλτερνατιϖεσ ανδ τρενδσ οφ
Swkpfkq" tgikqp." d{" fgvgtokpkpi" eqpegrvwcn" cpf" vjgqtgvke" fgÝpkvkqpu." fk悲gtgpegu" cpf"
rqvgpvkcn"qh"Uvctvwr" cpf"Urkpq悲."tgurgevkxgn{" wpfgtuvqqf"cu"cp" gogtikpi"eqorcp{"cpf"
συργινγ προχεσσ οφ χοµπανψ φροµ ανοτηερ πρεϖιουσλψ εξιστινγ. Εϖερψτηινγ, ωιτηιν τηε
φραµεωορκ οφ εχονοµψ οφ βεηαϖιορ, ωηιχη ισ ονε οφ τηε µοστ σαφε αλλιεδ οφ τηε σοχιαλ
gpvtgrtgpgwtu."cpf"yjkej"ku"uvcvgf" cu"fk悲gtgpv"rtqrqucn"vq" uvwf{"geqpqoke"rjgpqogpc."
ιν τηε χοντεξτ οφ χονσχιουσ χαπιταλισµ, τηε λαττερ υνδερστοοδ ασ α χονχεπτ ανδ αν
οργανιζατιον οφ τηε παραδιγµ οφ χαπιταλσ, ωηιχη βελιεϖεσ τηατ φρεε χοµπανψ ισ τηε µοστ
ποωερφυλ σψστεµ οφ σοχιαλ χοοπερατιον, ανδ ηυµαν προγρεσσ, ανδ τηατ ιτ ισ ποσσιβλε το γο
βεψονδ ιφ ιτσ ποτεντιαλ ισ εξπλοιτεδ το ποσιτιϖελψ ιµπαχτ τηε ωορλδ.
Κεψωορδσ
εντρεπρενευρσηιπ.
Ινϖεστιγαχι⌠ν
ΙΣΣΝΠριντ: 2339−3084
ΙΣΣΝ (Ε): 2346−0784
ηττπ://χοντεξτο.υγχα.εδυ.χο
Ρεϖιστα
∗Ρεσυλταδο δε λοσ αϖανχεσ δελ προψεχτο δε ινϖεστιγαχι⌠ν Αν〈λισισ δε λασ χαραχτερστιχασ δε λασ σταρτυπσ δελ ∆επαρταµεντο δελ
Θυινδο, φρεντε α λασ τενδενχιασ δε εµπρενδιµιεντο δε Αµριχα Λατινα, ινσχριτο χοµο ινϖεστιγαδορα πρινχιπαλ δελ Γρυπο δε
Ινϖεστιγαχι⌠ν Γεστι⌠ν Εµπρεσαριαλ δε λα Φαχυλταδ δε Χιενχιασ Εχον⌠µιχασ, Αδµινιστρατιϖασ ψ Χονταβλεσ δε λα Υνιϖερσιδαδ
Λα Γραν Χολοµβια, σεχχιοναλ Αρµενια
142 Χοντεξτο 5 // 2016
Ιντροδυχχι⌠ν
Λα εχονοµα δελ χοµπορταµιεντο εσ υνα ραµα δε λα
χιενχια θυε εστ〈 χοµενζανδο α ιµπαχταρ ελ µυνδο δε λοσ
νεγοχιοσ. Πασεσ χοµο Μξιχο ψ Αργεντινα ηαν χρεαδο
ινστιτυτοσ ψ τηινκ−τανκ (χεντροσ δε πενσαµιεντο) θυε
εστυδιαν α προφυνδιδαδ συσ παραδιγµασ.
Σεγν ελ Ινστιτυτο Μεξιχανο δε λα Εχονοµα δελ
Χοµπορταµιεντο ΙΜΕΧ, (Λα εχονοµα δελ
χοµπορταµιεντο) εσ λα χιενχια θυε σε ενχαργα δε εντενδερ
ψ µοδελαρ λασ µοτιϖαχιονεσ ιντρνσεχασ δε λασ περσονασ;
(Λα εχονοµα δελ χοµπορταµιεντο) οπερα δονδε σε ϕυνταν
λα τεορα εχον⌠µιχα χονϖενχιοναλ ψ λα πσιχολογα, παρα
λογραρ υν µεϕορ εντενδιµιεντο δε λασ περσονασ α τραϖσ
δελ δεσαρρολλο εµπρεσαριαλ ψ σοχιαλ; σιν εµβαργο, ελ ποδερ
δε λα εχονοµα δελ χοµπορταµιεντο νο εστ〈 εν εντενδερ,
σινο εν υτιλιζαρ εστε εντενδιµιεντο παρα µεϕοραρ ελ δισε〉ο
δε προδυχτοσ, σερϖιχιοσ ψ πολτιχασ πβλιχασ. Εστο, σεγν
ΙΜΕΧ ψ οτροσ προµοτορεσ δε λα εχονοµα εξπεριµενταλ,
χοµο Βρα〉ασ ψ Βαρρεδα (2011), σε λογρα α τραϖσ δελ
ρεδισε〉ο δελ εντορνο φσιχο ο µενταλ, παρα φαχιλιταρ λα τοµα
fg"fgekukqpgu"fg"ncu"rgtuqpcu="gnnq"ukipkÝec"swg"ug"guvwfkc"
λα φορµα εν θυε νοσ χοµπορταµοσ ψ ρεαχχιοναµοσ α λο
θυε συχεδε αλρεδεδορ, χον ελ οβϕετιϖο δε ποδερ υσαρ διχηα
ινφορµαχι⌠ν παρα χρεαρ σολυχιονεσ ψ µεϕοραρ λα χαλιδαδ δε
ϖιδα.
Λα ρελαχι⌠ν δε λα εχονοµα εξπεριµενταλ ψ δελ
χοµπορταµιεντο (Βρα〉ασ ψ Βαρρεδα, 2011) χον ελ
εµπρενδιµιεντο σοχιαλ (Χυρτο, 2012; ℑλϖαρεζ δε Μον,
2016) εσ υνο δε λοσ πρινχιπα λεσ ενφοθυεσ δε εστα ραµα δε
εστυδιο; συ χονεξι⌠ν σε δα εν λα χρεαχι⌠ν δε σολυχιονεσ
α προβλεµασ σοχιαλεσ. Εϕεµπλο: υν εστυδιο δε εχονοµα
δελ χοµπορταµιεντο ρεαλιζαδο πορ λα Υνιϖερσιδαδ δε
Ναϖαρρα αψυδ⌠ α εντενδερ αλ γοβιερνο εσπα〉ολ χυ〈λεσ εραν
λασ πρινχιπαλεσ µοτιϖαχιονεσ παρα θυε λα γεντε αηορραρα
εν ελ χονσυµο δε αγυα; λοσ ρεσυλταδοσ διερον λυγαρ α
ϖαριασ προπυεστασ ρελαχιοναδασ χον λασ ταριφασ ψ ελ χοβρο
fgn"ugtxkekq." eqp"wpc" ogfkfc"gurgeÝec" gp"gn" tcpmkpi"fg"
υτιλιζαχι⌠ν δε χαδα υσυαριο χον ρεσπεχτο α συσ ϖεχινοσ ψ
α λα χοµυνιδαδ δε συ βαρριο; χυανδο υν υσυαριο σε ϖεα
δεβαϕο δε λα λιστα δεβιδο α θυε χονσυµα µ〈σ αγυα θυε
λοσ δεµ〈σ, συ χοµπορταµιεντο χοµπετιτιϖο λε λλεϖαβα α
θυερερ χονσυµιρ µενοσ παρα εσταρ µεϕορ ποσιχιοναδο εν ελ
ρανκινγ δε λα εντιδαδ δε σερϖιχιο, λο χυαλ λλεϖ⌠ α υν µαψορ
αηορρο εν ελ χονσυµο δε αγυα πορ παρτε δε λοσ υσυαριοσ
εν γενεραλ, λογρανδο σολυχιοναρ υν προβλεµα σοχιαλ θυε
δυραντε α〉οσ λοσ γοβιερνοσ ψ λασ εµπρεσασ νο πυδιερον
ρεσολϖερ.
Gn"KOGE"cÝtoc"swg"nc"geqpqoc"fgn"eqorqtvcokgpvq"guvƒ"
χαµβιανδο λα φορµα εν θυε σε αταχαν λοσ προβλεµασ εν ελ
µυνδο: δεσδε χ⌠µο σε δισε〉αν λοσ προγραµασ δε αηορρο
παρα ελ ρετιρο λαβοραλ, ηαστα λα φορµα εν θυε σε πρεσεντα λα
ινφορµαχι⌠ν δε υν προδυχτο ο σερϖιχιο, χον λα χονσεχυεντε
διναµιζαχι⌠ν δε λοσ µερχαδοσ ψ δε λα εχονοµα αλ συργιρ
νυεϖασ ιδεασ παρα µεϕοραρ λα πρεσταχι⌠ν δε υν σερϖιχιο
ο ελ ταµα〉ο, εµπαθυε, διστριβυχι⌠ν ψ πυβλιχιδαδ δε
υν προδυχτο. Ηοψ, σε εστ〈 εµπεζανδο α ρετοµαρ λα ιδεα
δε θυε λα ιννοϖαχι⌠ν νο σε τρατα νιχαµεντε δε δισε〉αρ
νυεϖοσ ψ σορπρενδεντεσ προδυχτοσ, σινο δε χαµβιαρ
χοµπορταµιεντοσ ινδιϖιδυαλεσ ψ χολεχτιϖοσ, χον
ινδιχαδορεσ δε µεδιχι⌠ν πρεχισοσ θυε δαν χυεντα δε θυε
σε πυεδεν λογραρ αϖανχεσ εχον⌠µιχοσ.
Εν Μξιχο, Αργεντινα ψ Εσπα〉α εξιστεν τηινκ−τανκ
εσπεχιαλιζαδοσ εν διϖυλγαρ ψ απλιχαρ λασ χιενχιασ δελ
χοµπορταµιεντο α λα σολυχι⌠ν δε προβλεµασ σοχιαλεσ
παρτιχυλαρεσ, λοχαλεσ ψ ρεγιοναλεσ: γρυποσ δε εχονοµιστασ
δελ χοµπορταµιεντο, σοχι⌠λογοσ, αντροπ⌠λογοσ, πσιχ⌠λογοσ
ψ αβογαδοσ, χον εξπεριενχια εν ελ εστυδιο ψ λα απλιχαχι⌠ν
δε λασ χιενχιασ δελ χοµπορταµιεντο, εστ〈ν χαµβιανδο
ρεαλιδαδεσ χον ηαλλαζγοσ δελ εντορνο αχαδµιχο, παρα
λλεϖαρλοσ α λασ µανοσ δε λοσ εµπρενδεδορεσ ψ δε θυιενεσ
τραβαϕαν εν σταρτυπσ ψ urkpq振u"δισε〉ανδο σολυχιονεσ α λοσ
προβλεµασ δελ µα〉ανα ο δελ µεδιανο πλαζο.
Εξιστε, αδεµ〈σ, υν µανυαλ (ΙΜΕΧ/ΙΜΧΟ, 2016)
δενοµιναδο Γυα δε Εχονοµα δελ Χοµπορταµιεντο,
ενφοχαδο α λα απλιχαχι⌠ν δε ηαλλαζγοσ δε λασ χιενχιασ
δελ χοµπορταµιεντο παρα µεϕοραρ ελ δισε〉ο δε πολτιχασ
r¿dnkecu." ncu" Ýpcp¦cu" eqpfwevwcngu." uqnwekqpgu" fg"
εµπρενδιµιεντο ψ ελ χοµπορταµιεντο δελ χονσυµιδορ.
Πορ εστα ραζ⌠ν, λα εχονοµα δελ χοµπορταµιεντο σε αχερχα
χαδα ϖεζ µ〈σ α λοσ εµπρενδεδορεσ σοχιαλεσ, αλ χονϖερτιρσε
εν υνα ηερραµιεντα ιµπορταντε παρα χρεαρ νυεϖοσ νεγοχιοσ
δε ιµπαχτο.
Λα εχονοµα δελ χοµπορταµιεντο, χοµο χιενχια
εξπεριµενταλ, σε ενχαργα δε ινχορποραρ πρινχιπιοσ δε λα
πσιχολογα, λα σοχιολογα, λα αντροπολογα ψ λασ χιενχιασ
ϕυρδιχασ αλ εστυδιο δελ χοµπορταµιεντο ηυµανο ψ δε λασ
ιντεραχχιονεσ σοχιαλεσ θυε οχυρρεν δεντρο δε υν µαρχο
νορµατιϖο ψ εχον⌠µιχο; εστα χιενχια περµιτε εντενδερ
νο σολο λο θυε λα γεντε ηαχε, σινο πορ θυ λο ηαχε; λοσ
εστυδιοσ θυε προδυχε δαν χυεντα δε λα µανερα χοµο λα
γεντε τοµα δεχισιονεσ, λο θυε περµιτε τοµαρ υν ενφοθυε
διφερεντε αλ µοµεντο δε δισε〉αρ προδυχτοσ, σερϖιχιοσ ψ
πολτιχασ πβλιχασ, αλινεανδο ελ δισε〉ο χον λα φορµα εν θυε
ρεαλµεντε σε χοµπορταν λοσ ινδιϖιδυοσ.
143
Χοντεξτο 5 //2016
Εντενδινδοσε θυε ελ εµπρενδεδορ σοχιαλ εσ υνα εσπεχιε
δεντρο δελ γνερο δε λοσ εµπρενδεδορεσ (Χυρτο, 2012),
nc" kfgpvkÝecek„p" fgn" eqorqpgpvg" ÐgortgpfgfqtÑ" gp" gn"
λδερ δε υνα σταρτυπ ψ εν λοσ γεστορεσ δε υνα urkpq振"εσ
φυνδαµενταλ παρα σεγυιρ ρεδιµενσιονανδο ελ χονχεπτο
fg"Rgvgt" Ftwemgt" *3;:7+."swkgp" cÝtoc" swg"Ðgorg¦ct" wp"
pgiqekq"pq" gu" eqpfkek„p" pgeguctkc"pk" uwÝekgpvg" rctc" ugt"
εµπρενδεδορ, ασ χοµο ελ δε Φρανχ Ποντι, θυε προπονε
θυε λα ιννοϖαχι⌠ν νο εσ λα λτιµα µοδα νι λα ιδεα
δεσχαβελλαδα δε αλγν ιλυµιναδο, σινο υν εστιλο δε ϖιδα,
υνα µανερα δε ηαχερ εµπρεσα ψ σοβρε τοδο δε χαµβιαρ
ελ χ⌠διγο γεντιχο εµπρεσαριαλ δε υνα ϖεζ πορ τοδασ
(2009:43). Εν χονσεχυενχια, λοσ ρεφερεντεσ δελ εχοσιστεµα
δελ εµπρενδιµιεντο σοχιαλ πασαν νεχεσαριαµεντε πορ ελ
νεγοχιο θυε ϖιενε, ελ χαπιταλισµο χονσχιεντε, χον συσ
χυατρο πρινχιπιοσ, σεγν Μαχκεψ & Σισοδια (2016:14):
Προπ⌠σιτο συπεριορ: ενφοθυε µ〈σ αλλ〈 δελ δινερο;
ινσπιραρ, ινϖολυχραρ ψ ενεργιζαρ α λοσ γρυποσ δε ιντερσ.
Οριενταχι⌠ν α λοσ γρυποσ δε ιντερσ: ρεχονοχιµιεντο
δε λα νατυραλεζα ιντερδεπενδιεντε δε λα ϖιδα ψ δε λοσ
νεγοχιοσ, χρεανδο ϖαλορ ταντο παρα λοσ χλιεντεσ χοµο
παρα εµπλεαδοσ, προϖεεδορεσ, ινϖερσιονιστασ, λα
χοµυνιδαδ ψ λοσ στακεηολδερσ.
Λιδεραζγο χονσχιεντε: ελ λδερ ϖε υν χαµινο ε ινσπιρα
α οτροσ παρα θυε λο σιγαν, αβραζα ελ προπ⌠σιτο συπεριορ
ψ σε ενφοχα εν χρεαρ ϖαλορ παρα τοδοσ λοσ γρυποσ δε
ιντερσ.
Χυλτυρα χονσχιεντε: χονεχταρ α χαδα γρυπο δε ιντερσ
εντρε σ ψ χον ελ προπ⌠σιτο, λασ περσονασ ψ λοσ προχεσοσ
θυε φορµαν λα εµπρεσα.
Εχοσιστεµα δε εµπρενδιµιεντο
Gp" nc" lwuvkÝecek„p" fg" nc" rqnvkec" pcekqpcn" fg" ekgpekc."
τεχνολογα ε ιννοϖαχι⌠ν (ΧΤΙ), υνο δε λοσ πρινχιπαλεσ
λινεαµιεντοσ δελ Πλαν Ναχιοναλ δε ∆εσαρρολλο 2014−2018
ψ δε λα µισµα πολτιχα ναχιοναλ παρα ελ περιοδο 2015 α
2025 (Χονπεσ, 2015) εστα σε χονστρυψε χον ενφοθυε
σιστµιχο α παρτιρ δελ χονχεπτο δε σιστεµασ δε ιννοϖαχι⌠ν,
ρελαχιονανδο ελ νιϖελ δε ιννοϖαχι⌠ν δε Χολοµβια χον λα
gÝecekc" fgn" ukuvgoc." gp" gn" swg" nqu" cevqtgu" kpxqnwetcfqu"
εν γενεραρ, διφυνδιρ ψ απροπιαρσε δελ χονοχιµιεντο
ιντεραχταν εντρε σ, απρενδεν ψ αχυµυλαν χονοχιµιεντο;
gp" guvg" ugpvkfq." cÝtoc" gn" Eqprgu." Ðgn" qdlgvkxq" fg" nc"
πολτιχα εσ ιµπυλσαρ ελ δεσαρρολλο εχον⌠µιχο ψ σοχιαλ
α τραϖσ δε λα χιενχια, λα τεχνολογα ψ λα ιννοϖαχι⌠ν.
Εντρε λασ πρινχιπαλεσ εστρατεγι ασ ψ αχχιονεσ δισε〉αδασ
παρα λογραρλο, σε ενχυε ντρα εν πριµερ λυγαρ (ι) εσχαλαρ
ινιχιατιϖασ ρεγιοναλεσ δε ιννοϖαχι⌠ν ψ εµπρενδιµιεντο
θυε περµιταν διναµιζαρ λοσ Σιστεµασ Ρεγιοναλεσ δε
Ιννοϖαχι⌠ν, χοµο λο ηαν ηεχηο προγραµασ χοµο Ρυτα Ν ο
Μανιζαλεσ+ (∆οχυµεντο Χονπεσ 2015: 3). Χονεχτανδο
εστο χον λασ πολτιχασ δε φοµεντο αλ εµπρενδιµιεντο
διν〈µιχο εν Αµριχα Λατινα (ΧΑΦ, 2012), εσ δεχιρ, δε
αποψο α λασ νυεϖασ εµπρεσασ θυε αδεµ〈σ δε σοβρεϖιϖιρ,
nqitcp" etgegt" fg" ocpgtc" ukipkÝecvkxcÑ (∆οχυµεντο
ΧΑΦ 2012: 2), σε χονϖιερτε εν υν εστµυλο παρα χυλτιϖαρ
ελ τερρενο δελ εµπρενδιµιεντο εν ρεγιονεσ χοµο ελ
δεπαρταµεντο δελ Θυινδο, τοδα ϖεζ θυε ελ µερχαδο δε
σταρτυπσ εστ〈 εν εξπανσι⌠ν εν ελ πασ, σεγν ελ χριτεριο
δε ινϖερσορεσ εσπεχιαλιζαδοσ εν εµπρεσασ εµεργεντεσ.
Σεγν ελ Προγραµα δε ∆εσαρρολλο Εµπρενδεδορ (Προδεµ/
ECH+." ncu" vgpfgpekcu" igpgtcngu" kfgpvkÝecfcu" gp" ocvgtkc"
δε εµπρενδιµιεντο εν Αµριχα Λατινα µυεστραν, δεσδε ελ
πυντο δε ϖιστα δε λασ εταπασ δελ προχεσο εµπρενδεδορ, θυε
λα µαψορ παρτε δε λασ ινιχιατιϖασ σε χονχεντραν εν αποψαρ
ελ στοχκ δε προψεχτοσ ψα εξιστεντεσ ψ α λοσ πριµεροσ α〉οσ
δε ϖιδα δε λασ νυεϖασ εµπρεσασ.
ItƒÝeq" 30" Εχοσιστεµα Εµπρενδεδορ / Προγραµα δε
∆εσαρρολλο Εµπρενδεδορ (Προδεµ/ΧΑΦ), 2012
Σεγν λο οβσερϖαδο α νιϖελ ιντερναχιοναλ, Προδεµ
δεσχριβε αδεµ〈σ ελ εχοσιστεµα εµπρενδεδορ χον
διφερεντεσ αχτορεσ ιντερρελαχιοναδοσ: λασ υνιϖερσιδαδεσ,
ταντο εν συ ρολ φορµατιϖο α τραϖσ δε χ〈τεδρασ ψ χυρσοσ
δε εµπρενδιµιεντο, χοµο εν ελ χαµπο δε λα ασιστενχια
144 Χοντεξτο 5 // 2016
ψ ϖινχυλαχι⌠ν δε ποτενχιαλεσ εµπρενδεδορεσ µεδιαντε
ινχυβαδορασ, αχελεραδορασ, χεντροσ δε εµπρενδεδορεσ,
σταρτυπσ ψ urkpq振u="λασ ινστιτυχιονεσ δε Ι+∆, γενερανδο ψ
vtcpuÝtkgpfq"eqpqekokgpvqu"kppqxcfqtgu=" {"ncu" gpvkfcfgu"
εµπρεσαριαλεσ, φοµεντανδο ελ δεσαρρολλο δε ρεδεσ δε
νεγοχιοσ ψ ελ µεντορινγ εµπρεσαριαλ. Α συ ϖεζ, δεσταχα θυε
λασ εµπρεσασ θυε χονφορµαν ελ τεϕιδο προδυχτιϖο πυεδεν
φαϖορεχερ ελ συργιµιεντο δε εµπρενδεδορεσ α τραϖσ δε
urkpq振u"ψ βρινδανδο αποψο χορπορατιϖο. ∆ε εστα µανερα,
τοδα πολτιχα δε εµπρενδιµιεντο ρεγιοναλ δεβε παρτιρ δε
ρεχονοχερ ελ εσταδο δε εστασ ινιχιατιϖασ ψ δε εϖαλυαρ λασ
ποσιβιλιδαδεσ δε ποτενχιαρ ελ δεσαρρολλο δελ εχοσιστεµα.
∆ε ιγυαλ µανερα, χοµο λο σε〉αλα ελ Βανχο Μυνδιαλ
(Ινφογραφα 1), λοσ εµπρενδεδορεσ λοχαλεσ πυεδεν
προσπεραρ χυανδο λασ εχονοµασ χυενταν χον υνα
tgiwncek„p" gortguctkcn" swg" eqodkpc" Ðnc" gÝekgpekc" {"
λα χαλιδαδ, παρα χοντραρρεσταρ λο θυε λα µισµα εντιδαδ
cÝtoc"gp"uw"kphqtog"uqdtg"gn"gortgpfkokgpvq"gp"Cofitkec"
Λατινα δυραντε ελ α〉ο 2014: µυχηασ εµπρεσασ ψ ποχα
ιννοϖαχι⌠ν, α〉αδιενδο θυε ελ χοντινεντε σε χαραχτεριζα
πορ υνα ιντενσιδαδ δελ εµπρενδιµιεντο φρεντε α υνα
δεβιλιδαδ δελ χρεχιµιεντο, χον ποχασ εµπρεσασ εντρανδο
εν ελ µερχαδο δε εξπορταχι⌠ν ψ νι σιθυιερα λασ γρανδεσ
χορποραχιονεσ µυλτιναχιοναλεσ δε λα ρεγι⌠ν ιννοϖανδο λο
uwÝekgpvg0"
Σταρτυπ
Λοσ ρεφερεντεσ χονχεπτυαλεσ δε λα σταρτυπ πρεσενταν υν
γραδο αλτο δε τρανσφορµαχι⌠ν ψ προγρεσο δεσδε θυε ελ
τρµινο φυε αχυ〉αδο εν λοσ α〉οσ 50 δελ σιγλο πασαδο, εν
Uknkeqp" Xcnng{."{" gpvqpegu" hwgtc" fgÝpkfc" eqoq" cswgnnc"
σοχιεδαδ θυε πεσε α συ ϕυϖεντυδ ψ α λα φαλτα δε ρεχυρσοσ παρα
συ δεσαρρολλο, χονσιγυε οβτενερ ρεσυλταδοσ εν ελ µερχαδο
ψ πασαρ α υν σιγυιεντε νιϖελ εστρυχτυραλ αλ σερ ιµπυλσαδα
πορ 〈νγελεσ ινϖερσιονιστασ ο αβσορβιδα πορ εµπρεσασ ψα
eqpuqnkfcfcu0"Nc" jkuvqtkc"ecuk" qÝekcn"kphqtoc" swg"hwg" gp"
1957 θυε σε εµπεζ⌠ α ηαβλαρ δε σταρτυπ, χυανδο οχηο
ινγενιεροσ δεϕαρον συ τραβαϕο εν λα εµπρεσα χαλιφορνιανα
Ujqemng{"Ncdu"{" gpeqpvtctqp"Ýpcpekcek„p"rctc" uw"pwgxq"
προψεχτο, δεσερτανδο δε συ οργανιζαχι⌠ν ψ φυνδανδο λα
πριµερα σταρτυπ: Φαιρχηιλδ Σεµιχονδυχτορ.
Αυνθυε λα σταρτυπ πυεδε ρεφεριρσε α ινιχιατιϖασ δε
χυαλθυιερ σεχτορ εχον⌠µιχο ψ σοχιοχυλτυραλ, νορµαλµεντε
εστ〈 µυψ ρελαχιοναδα χον ελ 〈µβιτο τεχνολ⌠γιχο, δαδο
θυε εσ υνα εµπρεσα θυε συελε ηαχερ υν υσο ιντενσιϖο δελ
eqpqekokgpvq"ekgpvÝeq" {"vgepqn„ikeq" q"guvƒ" tgncekqpcfc"
διρεχταµεντε χον ελ µυνδο δε Ιντερνετ ψ λασ ΤΙΧ.
Nc"fgÝpkek„p"oƒu"rtgekuc"ug"ng" tgeqpqeg"c"Uvgxg"Dncpm"{"
Βοβ ∆ορφ (2013): υνα οργανιζαχι⌠ν τεµποραλ εν βυσχα
δε υν µοδελο δε νεγοχιο ρενταβλε, ρεπετιβλε ψ εσχαλαβλε;
οργανιζαχι⌠ν τεµποραλ, εν ταντο νο τιενε αν συ µοδελο
δε νεγοχιο ϖαλιδαδο ε ινδεπενδιεντεµεντε δε συ φορµα
ϕυρδιχα ασπιρα α σερ υνα εµπρεσα ρεαλ; εν βυσχα δε υν
µοδελο δε νεγοχιο, ψα θυε λα πριµερα γραν διφερενχια
εντρε υνα σταρτυπ ψ υνα εµπρεσα χονσολιδαδα εσ θυε λα
πριµερα δεβε χονϖαλιδαρ ελ τιπο δε προβλεµα ο νεχεσιδαδ
θυε ρεσυελϖε παρα δετερµιναδο τιπο δε χλιεντε, θυ εσ
λο θυε τεχνολ⌠γιχαµεντε πυεδε δεσαρρολλαρ ψ χυ〈λ εσ συ
ϖιαβιλιδαδ εχον⌠µιχα; µοδελο εσχαλαβλε, πορθυε πυεδε
λογραρ θυε λοσ ινγρεσοσ χρεζχαν α υν ριτµο µυψ συπεριορ αλ
swg"etgeg"nc"uwoc"fg"equvqu"Ýlqu"{"xctkcdngu0"
Εν εστα µισµα λνεα, σε ασυµεν διχηοσ ρεφερεντεσ
χονχεπτυαλεσ χοµο υνα ϖα δε χονστρυχχι⌠ν δε
rgpucokgpvq"oƒu"cornkq"swg"gn"hwpekqpcnkuvc"Îswg"cÝtoc"
θυε υνα Σταρτυπ εσ τιλ σιεµπρε ψ χυανδο δεσαρρολλε λα
εχονοµα δε υν σεχτορ, χον τοδο λο θυε ιµπλιχα διχηο
ενφοθυε εµπιριστα θυε πρεχονιζα λασ ϖενταϕασ δελ τραβαϕο
δε χαµπο πορ ενχιµα δε χυαλθυιερ οτρο παραδιγµα. Χοµο
λο πλαντεαν ςλεζ ψ Αχεϖεδο εν συ αρτχυλο ∆εσαφοσ παρα
λα φορµαχι⌠ν δελ εσπριτυ ινϖεστιγατιϖο εν λα Υνιϖερσιδαδ
Λα Γραν Χολοµβια, Αρµενια: ελ χονχεπτο δε χαµπο
Kphqitchc"3jvvr<11yyy0fqkpidwukpguu0qti1
145
Χοντεξτο 5 //2016
(δε ινϖεστιγαχι⌠ν) συγιερε τερριτοριαλιζαχι⌠ν, φυνδαχι⌠ν
δε λυγαρ χοµπαρτιδο, ποβλαµιεντο, σεντιδο δε η〈βιτατ
προπιχιο παρα ελ ενχυεντρο. Cu."cwpswg" vqfc"fgÝpkek„p"
δε σταρτυπ λλεγα δε οτροσ τερριτοριοσ, νο πυεδεν χονχεβιρσε
λοσ ρεφερεντεσ τε⌠ριχοσ ψ χονχεπτυαλεσ δε λασ χιενχιασ
εστρατγιχασ (θυε αψυδαν αλ δεσαρρολλο δε λασ σταρτυπσ)
δεσδε λασ εσχυελασ µυνδιαλεσ ο µυλτιχυλτυραλεσ, θυε
πορ εξ⌠γενασ νο χονσυλταν ελ σιστεµα ϖαριοπιντο δε υν
τερριτοριο χοµο ελ νυεστρο; σε ηαχε νεχεσαριο, εντονχεσ,
eqpÝiwtct" ecorqu" fg" kpfcicek„p" vg„tkequ" rtqrkqu" fg" nc"
ρεγι⌠ν, θυε σεαν δελ χοντεξτο λοχαλ πορ συσ δι〈λογοσ ψ
χ⌠διγοσ χυλτυραλεσ, θυε χονσυλτεν λασ πρ〈χτιχασ δε λα ϖιδα
ψ δε λα εχονοµα δεσδε ελ συστρατο δε λασ χοµυνιδαδεσ
ηαβιταντεσ δε λα ρεγι⌠ν ψ νο σ⌠λο δε λασ χοµυνιδαδεσ
ekgpvÝecu."gp"Ýpεστε λενγυαϕε.
ςαριοσ αντεχεδεντεσ ινϖεστιγατιϖοσ ρελαχιοναδοσ χον
εστυδιοσ αχαδµιχοσ σοβρε λασ σταρτυπσ ψ λα ερα δε
ιννοϖαχι⌠ν ψ χρεατιϖιδαδ εν λα τερχερα ολα δε Ιντερνετ,
c{wfcp"c"uw"fgÝpkek„p<
α) Guvwfkq" uqdtg" nc" fgÝpkek„p" fg" nc" σταρτυπ χοµο
οργανιζαχι⌠ν τεµποραλ ο εσταδο δε πυεστα εν µαρχηα
δε προχεσοσ δε ιννοϖαχι⌠ν εν λα εµπρεσα (Στεϖε
Βλανκ, προφεσορ δε λα εσχυελα δε νεγοχιοσ Ηαασ,
Υνιϖερσιδαδ δε Βερκελεψ, Χαλιφορνια). Συ απορτε: ελ
µοδελο δε νεγοχιο θυε Σιλιχον ςαλλεψ (ΕΕ.ΥΥ.) ηα
ιµπλεµενταδο εν λοσ λτιµοσ διεζ α〉οσ, χον τεορεµασ
σοβρε ελ χονοχιµιεντο, ελ απρενδιζαϕε, ελ µοδελο
δε νεγοχιο, δεσαρρολλο δε χλιεντεσ ψ προπυεστα δε
ϖαλορ; ασ χοµο ελ αρθυετιπο δελ χλιεντε, λοσ τιποσ δε
µερχαδοσ ψ χαναλεσ δε διστριβυχι⌠ν, λασ ρελαχιονεσ χον
λοσ χλιεντεσ εν εντορνοσ τεχνολ⌠γιχοσ, ελ µοδελο δε
ινγρεσοσ, λασ ασοχιαχιονεσ εστρατγιχασ, λοσ ρεχυρσοσ,
αχτιϖιδαδεσ ψ χοστοσ εν εντορνοσ ινεσταβλεσ.
β) Ελ Μτοδο Λεαν Σταρτυπ, δε Εριχ Ριεσ (προφεσορ
δε Στανφορδ Υνιϖερσιτψ ψ Ψαλε Υνιϖερσιτψ) θυε
ϖινχυλα απρενδιζαϕε εµπρεσαριαλ ε ιννοϖαχι⌠ν χον ελ
µτοδο παρα χρεαρ νεγοχιοσ ρεχυρρεντεσ, ρενταβλεσ ψ
εσχαλαβλεσ, µινιµιζανδο συ προβαβιλιδαδ δε φραχασο.
Συ τεορα γιρα εν τορνο αλ ϖαλορ δελ εµπρενδιµιεντο
χοµο υν σιστεµα δε δισε〉ο δε προδυχτοσ περφεχτοσ
θυε χαµβιεν ελ εντορνο, εντενδιενδο λα σταρτυπ χοµο
υνα ινστιτυχι⌠ν ηυµανα δισε〉αδα παρα χρεαρ υν νυεϖο
προδυχτο ο σερϖιχιο βαϕο χονδιχιονεσ δε ινχερτιδυµβρε
εξτρεµα; ε ιµπλεµεντανδο λα γεστι⌠ν χον µτοδοσ
ψ εστ〈νδαρεσ υτιλιζαδοσ πορ εµπρεσασ χονσολιδαδασ.
Συσ απορτεσ µ〈σ ϖαλιοσοσ σον ελ απρενδιζαϕε χοντινυο
χοµο µεχανισµο παρα λα εϖαλυαχι⌠ν δε ηιπ⌠τεσισ δε
παρτιδα ψ ελ χονϕυντο δε πρ〈χτιχασ θυε πρεσεντα ελ
Μτοδο Λεαν Σταρτυπ παρα αψυδαρ αλ εµπρενδεδορ α
ινχρεµενταρ λασ προβαβιλιδαδεσ δε χρεαρ υνα εµπρεσα
χον ξιτο, µ〈σ αλλ〈 δε λασ φ⌠ρµυλασ µατεµ〈τιχασ
{" fgufg" wpc" Ýnquqhc" gortguctkcn" kppqxcfqtc" swg"
συπερε ελ εσθυεµα επιστεµολ⌠γιχο ψ δε πενσαµιεντο
εµπρεσαριαλ τραδιχιοναλ.
χ) Ελ Βυσινεσσ Μοδελ Χανϖασ, εξπλιχαδο εν ελ λιβρο
Γενεραχι⌠ν δε Μοδελοσ δε Νεγοχιο (Οστερωαλδερ
& Πιγνευρ, 2010) εσ υνα µετοδολογα ψ ηερραµιεντα
gortguctkcn" swg" rgtokvg" fkug‚ct." tgÞgzkqpct" {"
µεϕοραρ λοσ ασπεχτοσ µ〈σ ρελεϖαντεσ παρα λα πυεστα
εν µαρχηα δε υν νεγοχιο α χυαλθυιερ εσχαλα, εν
διρεχχι⌠ν α υνα νυεϖα γενεραχι⌠ν δε ϖισιοναριοσ θυε
βυσχαν συστιτυιρ λοσ µοδελοσ τραδιχιοναλεσ δε νεγοχιο
δε λασ χοµπα〉ασ θυε ηαν ηεχηο ηιστορια εν ελ µυνδο.
Συ τεορα χεντραλ χονσιστε εν α〉αδιρ αλ Μτοδο Λεαν
Σταρτυπ ελ αν〈λισισ δε χλιεντεσ, εντενδιδοσ χοµο
χοµυνιδαδεσ δε περσονασ θυε σον λα βασε δελ
νεγοχιο ψ θυε σε δεβεν χονοχερ περφεχταµεντε ψ
τραταρ χορρεχταµεντε, χοµο χοµυνιδαδ; ασ µισµο,
λα προπυεστα δε ϖαλορ σε ηαχε δεσδε ελ παιν στατεµεντ
(προβλεµ〈τιχα ο νεχεσιδαδ θυε πρετενδε ρεσολϖερ λα
ινιχιατιϖα δε νεγοχιο) χον υν ενφοθυε δε νεγοχιο
αλ χοστε. Πορ συ παρτε, λοσ χαναλεσ δε διστριβυχι⌠ν
δεβεν εσταρ χεντραδοσ εν λα φορµα χοµο σε εντρεγα
λα προπυεστα δε ϖαλορ αλ χλιεντε ψ α χαδα σεγµεντο
δε χλιεντεσ, δετερµινανδο α λα ϖεζ λα φορµα χοµο
λα εµπρεσα σε χοµυνιχα. Λασ ρελαχιονεσ χον λοσ
χλιεντεσ σε ασυµεν εν τρµινοσ δε µαξιµιζαχι⌠ν
ψ µινιµιζαχι⌠ν: ινχλυψενδο ψ δεσχαρτανδο, σεγν
ελ ϖαλορ δε χαδα χλιεντε εν λα τασα χοµποσιτιϖα δελ
µερχαδο. Λασ φυεντεσ δε ινγρεσοσ, ρεπρεσενταδασ
εν λοσ µοδελοσ δε χροωδφυνδινγ1 (χον λοσ φονδοσ
δε χαπιταλ δε ριεσγο εν λα ινϖερσι⌠ν) ψ φυνδραισινγ2
παρα λασ σταρτυπσ χον ελ µοδελο Φιλαντρεπρενευρ
*gortgpfkokgpvq"Ýncpvt„rkeq+0
Ασ µισµο, απορτα αλ Λεαν υνα µιραδα εν λασ αχτιϖιδαδεσ
χλαϖε δε λα εµπρεσα, παρα εντρεγαρ λα προπυεστα δε ϖαλορ
δεσαρρολλαδα δεσδε ελ απρενδιζαϕε ψ ελ χαπιταλ ιντελεχτυαλ
1ÐOketqogegpc¦iq="vkrq"fg"Ýpcpekcek„p"eqngevkxc=" eqqrgtcek„p"eqngevkxc"nngxcfc"
α χαβο πορ περσονασ θυε ρεαλιζαν υνα ρεδ παρα χονσεγυιρ δινερο υ οτροσ ρεχυρσοσ;
ug"uwgng"wvknk¦ct"Kpvgtpgv" rctc"Ýpcpekct"guhwgt¦qu"g"kpkekcvkxcu" fg"qvtcu"rgtuqpcu"w"
οργανιζαχιονεσ: (ηττπ://ωωω.υνιϖερσοχροωδφυνδινγ.χοµ/)
2− Χονϕυντο δε αχχιονεσ δεσαρρολλαδασ παρα λα χαπταχι⌠ν δε φονδοσ, θυε σε πυεδε
λλεϖαρ α χαβο α τραϖσ δε λα σολιχιτυδ δε δοναχιονεσ δε παρτιχυλαρεσ, δε εµπρεσασ,
fg"hwpfcekqpgu"dgpfiÝecu"q" fg"cigpekcu"iwdgtpcogpvcnguÑ *ωωω.ανδβανκ.εσ/οβ−
σερϖατοριοδελινϖερσορ).
146 Χοντεξτο 5 // 2016
kpvgtpq" fg" nc" gortguc." gurgeÝecogpvg" gp" nqu" rtqeguqu"
δε προδυχχι⌠ν ψ µαρκετινγ; ψ λασ αλιανζασ χλαϖε, θυε
περµιταν εϕεχυταρ ελ µοδελο δε νεγοχιο χον γαραντασ θυε
χοµπλεµεντεν λασ χαπαχιδαδεσ ψ οπτιµιχεν λα προπυεστα
δε ϖαλορ, ινχλυψενδο λα δε λοσ στοχκηολδερσ ο αχχιονιστασ
ψ λα δε λοσ σηαρεηολδερσ ο προπιεταριοσ λεγαλεσ δε υνα ο
µ〈σ αχχιονεσ δελ χαπιταλ σοχιαλ δε λα χοµπα〉α. ∆ε λα
fgÝpkek„p"fg" nq" swg" νο εσ, λα σταρτυπ" ug" fgÝpg"eqoq" λο
θυε εσ; εν παλαβρασ δε Στεϖε Βλανκ, υνα σταρτυπ νο εσ
υνα ϖερσι⌠ν ρεδυχιδα δε υνα γραν εµπρεσα (2013:19)
ψ ροµπε υσυαλµεντε χον ελ µοδελο τραδιχιοναλ δε
ιντροδυχχι⌠ν δε υν νυεϖο προδυχτο. Εν λα φασε χονχεπτυαλ
ψ δε ιδεασ, λοσ χρεαδορεσ δε σταρτυπσ (σταρτυπερσ) χαπτυραν
συ πασι⌠ν ψ ϖισι⌠ν δελ νεγοχιο α ϖεχεσ ινχλυσο εν υν παπελ,
χονϖιρτινδολασ εν υνα σεριε δε ι δεασ χλαϖε θυε α συ ϖεζ
τρανσφορµαν εν ελ εσβοζο δε λο θυε σε δενοµινα υν πλαν
δε νεγοχιο.
C"eqpvkpwcek„p." fgÝpgp" ncu" ewguvkqpgu" tgncekqpcfcu" eqp"
gn"rtqfwevq eqpegrvq."uwu"ectcevgtuvkecu" {"dgpgÝekqu."
σι σε πυεδε χονστρυιρ, σι σε νεχεσιτα µ〈σ ινϖεστιγαχι⌠ν
δε χαρ〈χτερ τχνιχο, θυιν σερ〈 ελ χλιεντε ψ δ⌠νδε σε λε
πυεδε ενχοντραρ. ↵Θυ ιµπυλσα ελ πλαν δε ϖαλιδαχι⌠ν ψ δε
νεγοχιοσ δε υνα σταρτυπ?: λασ εσταδστιχασ ψ λοσ αν〈λισισ
δε µερχαδο, χον υνασ ποχασ εντρεϖιστασ α λοσ χλιεντεσ
χεντραλεσ δελ προδυχτο ο σερϖιχιο.
Υνα σταρτυπ νορµαλµεντε ινιχια ελ δεσαρρολλο δε συ
προδυχτο εµπεζανδο α τραβαϕαρ ψ δεϕανδο δε ηαβλαρ;
χαδα δεπαρταµεντο ο χολαβοραδορ σε ϖα α συ ρινχ⌠ν α
πενσαρ, πορθυε λα ε µπρεσα χοµιενζα α εσπεχιαλιζαρσε
πορ φυνχιονεσ. Μαρκετινγ" cÝpc" gn" vcoc‚q" fgn" ogtecfq"
fgÝpkfq" gp" gn" rncp" fg" pgiqekq" {" eqokgp¦c" c" crwpvct" c"
λοσ χλιεντεσ σελεχχιοναδοσ εν πριµερ λυγαρ. Εν υνα σταρτυπ
βιεν οργανιζαδα (υνα χον ινχλιναχι⌠ν ηαχια λοσ προχεσοσ)
ελ εθυιπο δε µαρκετινγ πυεδε ινχλυσο εϕεχυταρ υνο ο δοσ
γρυποσ δε δισχυσι⌠ν σοβρε ελ µερχαδο εν ελ θυε πιενσαν
θυε εστ〈ν ψ τραβαϕαν υνιδοσ χον λοσ ϕεφεσ δε προδυχτο εν
υν δοχυµεντο δε ρεθυεριµιεντοσ δελ µερχαδο ο ∆ΡΜ
(Μαρκετ Ρεθυιρεµεντσ ∆οχυµεντ, ΜΡ∆) παρα ινγενιερα,
swg" gurgekÝec" ncu" ectcevgtuvkecu" {" hwpekqpcnkfcfgu"
Ýpcngu" fgn" rtqfwevq0" Μαρκετινγ εµπιεζα α χονστρυιρ
υνα δεµο χοµερχιαλ, εσχριβε δοχυµεντοσ χοµερχιαλεσ
(σιτιοσ ωεβ, πρεσενταχιονεσ, εστρατεγια δε χοµµυνιτψ
µαναγεµεντ3) ψ χοντρατα α υνα αγενχια δε πυβλιχιδαδ ο
3 Χονστρυχχι⌠ν, γεστι⌠ν ψ αδµινιστραχι⌠ν δε λα χοµυνιδαδ ονλινε αλρεδεδορ δε υνα
µαρχα εν Ιντερνετ, χρεανδο ψ µαντενιενδο ρελαχιονεσ εσταβλεσ ψ δυραδερασ χον συσ
χλιεντεσ, συσ φανσ ψ, εν γενεραλ, χον χυαλθυιερ υσυαριο ιντερεσαδο εν λα µαρχα. (Μα−
νυελ Μορενο, Ελ γραν λιβρο δελ Χοµµυνιτψ Μαναγερ).
δε ρελαχιονεσ πβλιχασ ψ λοββψ. Εν εστα εταπα, ο παρα ηαχερ
λα πριµερα πρυεβα, τραδιχιοναλµεντε σε χοντρατα α υν ςΠ
(ϖιχεπρεσιδεντε) δε ϖεντασ ο διρεχτορ χοµερχιαλ; εντρεταντο,
ινγενιερα σε χεντρα εν χονχρεταρ λασ χαραχτερστιχασ ψ
λυεγο εν χονστρυιρ ελ προδυχτο. Ελ µοδελο δε δεσαρρολλο
δε προδυχτοσ δε λα σταρτυπ προµεδιο εσ τιπο χασχαδα: ι)
tgswgtkokgpvqu."kk+"fkug‚q."kkk+"glgewek„p."kx+" xgtkÝecek„p."
ψ ϖ) µαντενιµιεντο ψ εϖαλυαχι⌠ν.
Λασ σταρτυπσ σον υν αγεντε δε χαµβιο ιµπορταντε
παρα γενεραρ εµπλεο δε χαλιδαδ, µαψορ χρεχιµιεντο ε
ιννοϖαχι⌠ν. Ελ φεν⌠µενο εχον⌠µιχο ψ σοχιοχυλτυραλ
θυε ηαν προδυχιδο εστ〈 αλιµενταδο πορ λα διφυσι⌠ν δε λασ
τεχνολογασ δε λα ινφορµαχι⌠ν ψ χοµυνιχαχι⌠ν (ΤΙΧ) ψ
λοσ προχεσοσ δε τρανσφορµαχι⌠ν δε λα οργανιζαχι⌠ν δε λα
προδυχχι⌠ν α εσχαλα µυνδιαλ, δονδε λασ εµπρεσασ οπεραν
εν ρεδεσ χαδα ϖεζ µ〈σ ψ ηαν χοντριβυιδο α γενεραρ υν
ιντερσ χρεχιεντε εν εστε φεν⌠µενο ταντο εν λοσ πασεσ
δε λα Οργανιζαχι⌠ν παρα λα Χοοπεραχι⌠ν ψ ελ ∆εσαρρολλο
Εχον⌠µιχοσ (εν αδελαντε, ΟΧ∆Ε) χοµο εν λοσ πασεσ εν
δεσαρρολλο. Λασ σταρτυπσ αποψαν ελ χαµβιο εστρυχτυραλ εν
λα εχονοµα, αλ χοντριβυιρ α ιντροδυχιρ νυεϖοσ προδυχτοσ
ψ σερϖιχιοσ ιντενσιϖοσ εν χονοχιµιεντο; αλ µισµο τιεµπο,
χοντριβυψεν α σοστενερ λα ιννοϖαχι⌠ν, απορταν διναµισµο
α λα προδυχτιϖιδαδ δελ σιστεµα εχον⌠µιχο ψ γενεραν
οπορτυνιδαδεσ δε εµπλεο δε χαλιδαδ. Σι βιεν εξιστε υν
ιντερσ χρεχιεντε εν αποψαρ λα χρεαχι⌠ν δε σταρτυπσ ταντο
εν λοσ πασεσ ΟΧ∆Ε χοµο εν λοσ πασεσ εν δεσαρρολλο, νο
ug"ewgpvc"eqp"wpc"fgÝpkek„p"¿pkec"rctc"kfgpvkÝect"c"guvcu"
εµπρεσασ.
Gp"igpgtcn."ug"fgÝpgp"eqp"dcug"gp"συ δεσεµπε〉ο (εσ δεχιρ,
εν φυνχι⌠ν δε συ ποτενχιαλ δε χρεχιµιεντο) ο χον βασε
εν συ οριενταχι⌠ν ιννοϖαδορα ψ χοντενιδο τεχνολ⌠γιχο.
Εν γενεραλ, εστοσ εµπρενδιµιεντοσ σον ιννοϖαδορεσ ψ
τιενδεν α προϖεερ σολυχιονεσ α προβλεµασ εµεργεντεσ ο α
χρεαρ νυεϖασ δεµανδασ µεδιαντε ελ δεσαρρολλο δε νυεϖασ
φορµασ δε νεγοχιοσ. Εν Αµριχα Λατινα λοσ πασεσ τιενεν
gphqswgu" fkuvkpvqu" cn" fgÝpkt" ncu" σταρτυπσ: εν Αργεντινα
ψ Βρασιλ σε αποψαν εν νυεϖοσ εµπρενδιµιεντοσ δε βασε
τεχνολ⌠γιχα; εν Χηιλε σε πριϖιλεγιαν λασ εµπρεσασ δε
αλτο χρεχιµιεντο, µιεντρασ θυε εν Χολοµβια ψ Περ σε
δισε〉αν ινστρυµεντοσ θυε φοµεντεν λα χρεαχι⌠ν δε νυεϖοσ
εµπρενδιµιεντοσ ρελαχιοναδοσ χον λασ ΤΙΧ; περο εν τοδοσ
λοσ πασεσ δελ ηεµισφεριο σε υτιλιζα ελ τρµινο σταρτυπ
fg" ocpgtc" kffipvkec
ιντενσιϖα εν ιννοϖαχι⌠ν ο δε αλτο ιµπαχτο. Ψ χοµο σε〉αλα
ελ Μινιστεριο δε Χοµερχιο, Ινδυστρια ψ Τυρισµο, εστασ
ρεπρεσενταν εν συ χονϕυντο µ〈σ δε 95 % δε λασ εµπρεσασ
147
Χοντεξτο 5 //2016
δελ πασ, προπορχιοναν χερχα δε 65 % πορ χιεντο δελ
εµπλεο ψ γενεραν µ〈σ δε 35 % δε λα ριθυεζα εχον⌠µιχα
δελ πασ4.
Εν λα δελιµιταχι⌠ν δελ οβϕετο δε εστυδιο δε λα σταρτυπ ψ συσ
rqvgpekcnkfcfgu"fg"fgucttqnnq."eqp" gn"Ýp"fg" gzrnqtct""swfi"
τιπο δε µοδελο εχον⌠µιχο ποδρα λλεγαρ α σερ µ〈σ προχλιϖε
αλ αυγε δε λασ εµπρεσασ νυεϖασ ε ιννοϖαδορασ, ρεσυλτα
νεχεσαριο αλιµενταρ ελ εϕερχιχιο διαλχτιχο χον λασ νυεϖασ
τενδενχιασ δελ µοδελο δε χαπιταλισµο θυε ηαν απαρεχιδο
εν λα εσχενα µυνδιαλ εν λοσ λτιµοσ διεζ α〉οσ, µυχηασ
δε ελλασ χον χασοσ δε ξιτο βιεν χονοχιδοσ εν ελ µυνδο
gortguctkcn." uwrgtcpfq" fgÝpkvkxcogpvg" gn" ecrkvcnkuoq"
χοµερχιαλ ε ινδυστριαλ. Εν εστε σεντιδο, Κεννετη Αρροω5,
ψα δεσδε λοσ α〉οσ 90, πλαντεαβα λα τεορα δελ εθυιλιβριο
γενεραλ ψ λοσ τεορεµασ φυνδαµενταλεσ δε λα εχονοµα δελ
dkgpguvctÑ."ow{"cÝpgu"eqp"nqu"rquvwncfqu"fgn"ecrkvcnkuoq"
χονσχιεντε, δεχλαρανδο ψ δεµοστρανδο πορ πριµερα ϖεζ,
δε µανερα φορµαλ, λα εξιστενχια δε υν εθυιλιβριο γενεραλ
εν µιχροεχονοµα: δε ϖαχιαµιεντο δελ µερχαδο, σι
σε χυµπλεν ηιπ⌠τεσισ ρεστριχτιϖασ εν λασ φυνχιονεσ δε
προδυχχι⌠ν, ιντροδυχιενδο χονχεπτοσ δε ριεσγο µοραλ ψ
σελεχχι⌠ν αδϖερσα, αλ εσταβλεχερ λασ βασεσ παρα λα τεορα
δε λα ινφορµαχι⌠ν εν λα εχονοµα ψ λα µεδιδα δε αϖερσι⌠ν
αλ ριεσγο. Ασ µισµο, συσ απορτεσ µ〈σ ιµπορταντεσ σοβρε
λα εχονοµα δελ βιενεσταρ σιρϖεν αλ δισε〉ο δε πολτιχασ
χοµερχιαλεσ ψ εστρατγιχασ δελ λδερ δε λα σταρτυπ ψ δε
λα urkpq振< χονσιδεραχιονεσ χοµο λα δελ εθυιλιβριο
χοµπετιτιϖο, θυε λλεϖα α υνα σιτυαχι⌠ν δε ασιγναχι⌠ν
fg"tgewtuqu" geqp„okequ"swg" gu" gÝekgpvg"fg" cewgtfq" eqp"
Rctgvq."{"fgn"kpxgtuq"cn"gswknkdtkq"eqorgvkvkxq."swg"cÝtoc"
swg"ewcnswkgt" cukipcek„p"gÝekgpvg" w"„rvkoc"fg" Rctgvq"gu"
οβτενιβλε ψ σοστενιβλε εν υν εθυιλιβριο χοµπετιτιϖο δε
φυερζασ δελ µερχαδο.
Ecuqu"fguvcecdngu
Εν ελ εσχεναριο ιντερναχιοναλ, τρεσ πασεσ σορπρενδεν αλ
µυνδο πορ συ χρεατιϖιδαδ ε ιννοϖαχι⌠ν εχον⌠µιχα βασαδα
εν ελ αυγε δε λασ σταρτυπσ.
Ισραελ: Ðgn" okncitq" kutcgnÑ." eqoq" nq" ecnkÝecp" Ugpqt" {"
Σινγερ, εσ υν επτετο θυε ηαχε ρεφερενχια α υν πεθυε〉ο
πασ (Ισραελ) θυε λλεγ⌠ α ενχαρναρ ελ ιδεαλ δε ιννοϖαχι⌠ν
ψ εµπρενδιµιεντο α τραϖσ δελ δεσαρρολλο δε λα εχονοµα
δε λασ σταρτυπσ (2009:48) Εσ υν χασο εϕεµπλαρ, πορθυε
4. Ανιφ, Φερια δε Σερϖιχιοσ παρα λα Μιπψµε, 2014.
5. Πρεµιο Νοβελ δε Εχονοµα ψ προφεσορ δε Στανφορδ Υνιϖερσιτψ, Χολυµβια Υνι−
ϖερσιτψ ψ Λονδον Σχηοολ οφ Εχονοµιχσ ανδ Πολιτιχαλ Σχιενχε (ΛΣΕ).
ιµπαχτα ελ φοχο δελ εχοσιστεµα δε εµπρενδιµιεντο
γενερανδο ιδεασ δε νεγοχιο ραδιχαλµεντε νυεϖασ. Λοσ
αυτορεσ δελ λιβρο Σταρτυπ Νατιον σε πρεγυνταν: ↵πορ
θυ λασ ινδυστριασ δε ιννοϖαχι⌠ν νορτεαµεριχανασ νο
ηαν απροϖεχηαδο µεϕορ ελ ταλεντο εµπρεσαριαλ οφρεχιδο
πορ αθυελλοσ χον φορµαχι⌠ν ψ εξπεριενχια µιλιταρ
εσταδουνιδενσε, εν χοντραστε χον λα πρ〈χτιχα εν λα εχονοµα
kutcgnA." ½rqt" swfi" gn" owpfq" ƒtcdg" vkgpg" fkÝewnvcfgu"
παρα φοµενταρ ελ εσπριτυ εµπρεσαριαλ, εσπεχιαλµεντε
εντρε λοσ ϕ⌠ϖενεσ δε λα γενεραχι⌠ν Μιλλενιαλσ? Σε ηαν
kfgpvkÝecfq" fkxgtuqu" gngogpvqu" encxg" fgn" oqfgnq" fg"
Ισραελ παρα λα ιννοϖαχι⌠ν, πλανοσ δε οργανιζαχι⌠ν σοχιαλ
ψ χυλτυραλ αλρεδεδορ δελ δεσαρρολλο δε ιδεασ φρεσχασ ψ
χοµπλεταµεντε νυεϖασ θυε ενσε〉αν υν ενφοθυε δε
µοσαιχο; λα ηιστορια, λα χυλτυρα ψ λα χιϖιλιζαχι⌠ν ισραελ,
µ〈σ ελ χασο δε λασ ηιστοριασ σελεχτασ δε εµπρεσασ χον τοδα
λα ενεργα χρεατιϖα θυε πρεσενταν αχτυαλµεντε, σον υνα
λεχχι⌠ν δε εµποδεραµιεντο εν τιεµποσ δε χρισισ; ψ σιγυε
σορπρενδιενδο θυε συ µοδελο νοϖεδοσο δε δεσαρρολλο
εχον⌠µιχο σε σιγα περδιενδο εν γραν µεδιδα εντρε λασ
pqvkekcu" fg" eqpÞkevq" dfinkeq" rtqfwekfcu" rqt" nc" eqdgtvwtc"
µεδι〈τιχα σεσγαδα, ψα θυε λοσ ινδιχαδορεσ εχον⌠µιχοσ
χλαϖε δεµυεστραν υνα ψ οτρα ϖεζ θυε Ισραελ ρεπρεσεντα λα
µαψορ χονχεντραχι⌠ν δε ιννοϖαχι⌠ν ψ εµπρενδιµιεντο
δελ µυνδο αχτυαλ, χοµο πυεδε οβσερϖαρσε α χοντινυαχι⌠ν:
‚" Ισραελ σ⌠λο χυεντα χον υν τερριτοριο δε 22.145
κιλ⌠µετροσ χυαδραδοσ, εθυιϖαλεντε α 1/3 παρτε δελ
δεπαρταµεντο δε Αντιοθυια; τιενε 7,1 µιλλονεσ δε
ηαβιταντεσ (µενοσ θυε λα ποβλαχι⌠ν δε Βογοτ〈) ψ πορ
ελλο σιεµπρε εσταρ〈 λιµιταδο εν ελ µερχαδο δοµστιχο
παρα εξπανδιρ συσ ινδυστριασ; αδεµ〈σ, χον εσχασεζ δε
ρεχυρσοσ νατυραλεσ, σ⌠λο 64 α〉οσ δε χρεαχι⌠ν, χον υνα
γυερρα χονσταντε ψ ενεµισταδ εν τοδασ λασ φροντερασ.
‚" Αλ τενερ υνα τασα δε ποβλαχι⌠ν ρεδυχιδα, ελ δεσαρρολλο
δε συσ ϖενταϕασ χοµπετιτιϖασ σιεµπρε ηα εσταδο
εσπεχιαλιζαδο ψ χεντραδο εν λα χαλιδαδ, χον σολυχιονεσ
ϖερδαδεραµεντε χρεατιϖασ.
‚" Συ λεµα: τοδοσ λοσ εξπερτοσ σον εξπερτοσ εν λο θυε
φυε, νο ηαψ εξπερτοσ εν λο θυε σερ〈; παρα χονϖερτιρσε
εν υν εξπερτο παρα ελ φυτυρο, λα ϖισι⌠ν δεβε συστιτυιρ
λα εξπεριενχια.6
6. Σηιµον Περεσ (1923−2016). Πρεσιδεντε δελ Εσταδο δε Ισραελ (2007−2014). Πολτι−
χο, παρλαµενταριο, εσταδιστα, εσχριτορ ψ ποετα ισραελ. ∆οσ ϖεχεσ πριµερ µινιστρο δε
Ισραελ (1984−1986 ψ 1995−1996). Γαλαρδοναδο χον ελ Πρεµιο Νοβελ δε λα Παζ, χον−
ϕυνταµεντε χον Ισααχ Ραβιν ψ Ψασσερ Αραφατ (1994). Φυεντε: Ενχιχλοπεδια Μυνδιαλ
δε Ρελαχιονεσ Ιντερναχιοναλεσ ψ Ναχιονεσ Υνιδασ.
148 Χοντεξτο 5 // 2016
‚" Εσ λδερ µυνδιαλ εν ινϖερσι⌠ν εν Ι+∆: 4,8% δελ ΠΙΒ,
χοµπαραδο χον 0,35% εν Χολοµβια.
‚" Ηα χ ρεαδο ψ π υεστο εν µαρχηα µ〈σ χοµπα〉ασ θυε
πασεσ χον υν λαργο λιδεραζγο εµπρεσαριαλ χοµο
ϑαπ⌠ν, Ρεινο Υνιδο, Χαναδ〈, Χορεα ψ λα Ινδια.
‚" ∆εσπυσ δε λοσ Εσταδοσ Υνιδοσ, τιενε µ〈σ εµπρεσασ
λισταδασ εν ελ Νασδαθ7 θυε χυαλθυιερ οτρο πασ δελ
µυνδο (63, εν 2009), ινχλυιδοσ Χηινα, Ινδια, Ιρλανδα,
Σινγαπυρ ψ Χορεα.
‚" ∆εσδε υνα περσπεχτιϖα γεοπολτιχα, χοµο ελ ιµπυλσο
πορ συπεραρ χονσταντεµεντε λασ αδϖερσιδαδεσ πασαδασ
ψ πρεσεντεσ, ηα φοµενταδο υνα χυλτυρα ηαχια λα
ιννοϖαχι⌠ν ψ ελ εµπρενδιµιεντο (εχονοµα δελ
χοµπορταµιεντο); χοµο ρεσυλταδο, εν µεδιο δελ
χαοσ ηαψ ιννοϖαχι⌠ν, εστο πορθυε σεγν λοσ ισραελεσ
λα αδϖερσιδαδ, αλ ιγυαλ θυε λα νεχεσιδαδ, ρεθυιερε
δε χαπαχιδαδ ινϖεντιϖα παρα συπεραρλασ8. Ψ εστο
πυεδε σερ χονσταταδο εν εστα ναχι⌠ν, θυε εµυλα α
Χορεα δελ Συρ, Ταιω〈ν ο Σινγαπυρ, πασεσ πεθυε〉οσ
χον αµεναζασ γρανδεσ, θυε χυενταν χον τασασ δε
χρεχιµιεντο εχον⌠µιχο µαψορ θυε οτροσ.
Οτρα εξπλιχαχι⌠ν σοβρε ελ µιλαγρο εχον⌠µιχο ισραελ εσ
ελ ιµπυλσο ηαχια ελ ξιτο, ταντο α νιϖελ περσοναλ χοµο
ναχιοναλ. Σιενδο ελ προπ⌠σιτο χεντραλ δε Ισραελ προϖεερ
υν σιτιο σεγυρο εν λα Τιερρα παρα λοσ ϕυδοσ, σεγν ελ
γοβιερνο, εστε πασ ηα τενιδο ψ φορταλεχιδο συ ινδυστρια
µιλιταρ ψ δε δεφενσα; εσ λδερ µυνδιαλ εν λα ινδυστρια ψ
χονσταντεµεντε ηαψ urkpq振u" εν εστοσ σεχτορεσ, εν ταντο
gn" ugtxkekq" oknkvct" qdnkicvqtkq" ukipkÝec" nc" rqukdknkfcf"
δε δεσαρρολλαρ ηαβιλιδαδεσ ψ αλ µισµο τιεµπο χονταχτοσ
ϖαλιοσοσ παρα λοσ νεγοχιοσ εν ελ φυτυρο.
Υγανδα: εσ µ〈σ εµπρενδεδορ θυε Εσταδοσ Υνιδοσ, σεγν
ελ ρανκινγ ιντερναχιοναλ. Σε χρεε θυε λα χοµβιναχι⌠ν
δε υνα εχονοµα εν χρεχιµιεντο, σιν λα ινφραεστρυχτυρα
oqfgtpc" fgn" owpfq" gortguctkcn" cevwcn." ukipkÝec" swg"
µυχηασ περσονασ χοµιενζαν πεθυε〉ασ εµπρεσασ χοµο
λα ϖεντα δε προδυχτοσ ονλινε ψ δε οτροσ σερϖιχιοσ λοχαλεσ;
εστε πασ δε ℑφριχα οριενταλ εσ υνα ναχι⌠ν δε νεγοχιοσ τιπο
µαµ〈 ψ παπ〈, εσ δεχιρ φαµιλιαρεσ ψ ηερεδαδοσ; χον ελ
7. Σεγυνδα βολσα δε ϖαλορεσ ελεχτρ⌠νιχα ψ αυτοµατιζαδα µ〈σ γρανδε δε λοσ Εσταδοσ
Υνιδοσ, σιενδο λα πριµερα Νεω Ψορκ Στοχκ Εξχηανγε, χον µ〈σ δε 3.800 χοµπα〉ασ
ψ χορποραχιονεσ; τιενε µ〈σ ϖολυµεν δε ιντερχαµβιο πορ ηορα θυε χυαλθυιερ οτρα
βολσα δε ϖαλορεσ εν ελ µυνδο. Φυεντε: Μεµοραβιλια Παρνασεο.
8. Σενορ ψ Σινγερ χιτανδο α τρεσ εµπρεσαριοσ ισραελεσ δε λα νυεϖα γενεραχι⌠ν δε
σταρτυπερσ (Σταρτυπ Νατιον, πγ. 47).
τιεµπο, α µεδιδα θυε σε χρεα λα ριθυεζα, λα ινφραεστρυχτυρα
χρεχε ψ λασ εµπρεσασ σε χονσολιδαν, εσ προβαβλε θυε ελ
νµερο δε εµπρεσαριοσ δισµινυψα, αλ ιγυαλ θυε συχεδε
χον ελ εφεχτο Ωαλµαρτ εν χαδα εσθυινα εν ΕΕΥΥ. Πορ
συπυεστο, εστο εσ µεδιδο δεσδε ελ χορε ϖαλυε ο ϖαλορ χεντραλ
δε λα ιννοϖαχι⌠ν εν ελ πασ δελ νορτε, θυε σιγυε δοµινανδο
ελ µυνδο δε λασ νυεϖασ εµπρεσασ χον 4,8 µιλλονεσ δε
uvctvwru="σιν εµβαργο, νο εσ µυψ εµπρενδεδορ π ερ χ〈πιτα,
χοµο σ λο εσ Υγανδα; σε εντιενδε θυε νο εσ λο µισµο
λα ϖεντα δε φρυτασ εν ελ µερχαδο δε Καµπαλα (χαπιταλ δε
Υγανδα) θυε ϖενδερ λα απλιχαχι⌠ν δε µενσαϕερα µ⌠ϖιλ
ΩηατσΑππ α Φαχεβοοκ πορ ∃19 µιλ µιλλονεσ; πορ λο ταντο,
7 δε λασ 10 νυεϖασ εµπρεσασ µ〈σ ϖαλιοσασ δελ µυνδο τοχαν
βασε εν Εσταδοσ Υνιδοσ (Φορβεσ, 2015). Εν χοντραστε,
χοµο Υγανδα, αλγυνοσ δε λοσ πασεσ ΒΡΙΧΣ (Βρασιλ,
Ρυσια, Ινδια, Χηινα ψ Συδ〈φριχα) εστ〈ν γανανδο τερρενο
ρ〈πιδαµεντε, χοµο εσ ελ χασο δε λα Ινδια (2 µιλλονεσ δε
σταρτυπσ) ψ Βρασιλ (584.000).
Υνο δε λοσ ηεχηοσ µ〈σ ιντερεσαντεσ εσ ελ νµερο δε
εµπρενδεδορεσ χοµο πορχενταϕε δε λα ποβλαχι⌠ν;
Νορτεαµριχα εσ ϖιστα χοµο λα µεχα µυνδιαλ δε λοσ
νεγοχιοσ, περο λα ρεαλιδαδ εσ οτρα: λο θυε ηα χρεχιδο εσ
ελ νιϖε λ δε λα σ µεγα−χορποραχιονεσ, πε ρο λα χ αντιδαδ δε
περσονασ θυε ρεαλµεντε χρεα νυεϖασ εµπρεσασ εσ βασταντε
βαϕα εν εσε πασ. Υγανδα εσ υν χασο εξχεπχιοναλ εν
ελ µυνδο δε λοσ νεγοχιοσ δε λασ σταρτυπσ, χοµο λο σον
ταµβιν Αυστραλια, Νυεϖα Ζελανδα, Σινγαπυρ ψ ελ Ρεινο
Υνιδο, πασεσ θυε οφρεχεν ϖισασ εµπρεσαριαλεσ α αθυελλοσ
εµπρενδεδορεσ χον γρανδεσ ιδεασ θυε πυεδεν ψ θυιερεν
λλεϖαρ δινερο α συ εχονοµα. Πορ συ παρτε, Ιρλανδα, Εσπα〉α,
Ιταλια ψ λοσ Πασεσ Βαϕοσ οφρεχεν ϖισα εξπρεσσ. Σεγν ελ
διαριο ινγλσ Τηε Γυαρδιαν (οχτυβρε, 2016): Υγανδα
εσ υν πασ δε εµπρεσαριοσ. Ψ δε αχυερδο χον ελ Γλοβαλ
Εντρεπρενευρσηιπ Μονιτορ (ΓΕΜ) δε 2015, ελ 28% δε
λοσ αδυλτοσ υγανδεσεσ ποσεε ο εσ χο−δυε〉ο δε υν νυεϖο
νεγοχιο.
Σεγν λοσ αναλιστασ, λοσ υγανδεσεσ σον χονοχιδοσ χοµο
Ðcrtqxgejcfqtgu"fg"vqfc"qrqtvwpkfcfÑ."gurgeÝecogpvg"gp"
λασ Πψµεσ. Ταµβιν χοινχιδε εν εστε εσπριτυ εµπρενδεδορ
λα εσχασεζ δε οπχιονεσ παρα λοσ ϕ⌠ϖενεσ: 400.000 δε εστοσ
ινγρεσαν αλ µερχαδο λαβοραλ χαδα α〉ο, παρα οχυπαρ 9000
πυεστοσ δε τραβαϕο. Οτρο φαχτορ πρεπονδεραντε εν εστα
ρεαλιδαδ δε Υγανδα εσ θυε ελ πασ νο εστ〈 συπερποβλαδο
χον λοσ λδερεσ δε νεγοχιοσ θυε σε ηαν ηεχηο α σ µισµοσ.
Λα µαψορα δε λασ εµπρεσασ εν εστα ναχι⌠ν σιγυεν σιενδο
δε πεθυε〉α εσχαλα ε ινφορµαλ, λο χυαλ εσ ιντενχιοναλ δε
συ παρτε: συ οβϕετιϖο εσ µαντενερσε µεδιο ινφορµαλεσ
149
Χοντεξτο 5 //2016
παρα εϖιταρ ιµπυεστοσ ψ γαστοσ δε ρεγιστρο, περο ταµβιν
ukipkÝec" swg" hcnvcp" qrqtvwpkfcfgu" fg" itcp" gpxgticfwtc"
g" kpxgtuk„p" gzvtcplgtc" eqpÝcdng" swg" qhtg¦ec" wp" rkuq" fg"
σεγυριδαδ παρα δεσαρρολλαρ νυεϖοσ εµπρενδιµιεντοσ.
Σεγν ρεγιστροσ δελ γοβιερνο δε Υγανδα, χασι ελ 10% δε
συσ ηαβιταντεσ χοµενζ⌠ υν νεγοχιο εν 2015; υνα θυιντα
παρτε δε ελλοσ σον περσονασ εντρε λοσ 18 ψ 44 α〉οσ; λοσ
ϕ⌠ϖενεσ εµπρεσαριοσ, εν παρτιχυλαρ, τιενεν γενεραλµεντε
βαϕασ εξπεχτατιϖασ δε χρεχιµιεντο, περο δε τοδασ µανερασ
εµπρενδεν; αλγυνοσ ιννοϖαν εν λνεασ ψα εσταβλεχιδασ δε
προδυχτοσ, οτροσ χρεαν νεγοχιοσ αδιχιοναλεσ αλ φαµιλιαρ,
σεγν ινφορµα Ρεβεχχα Ναµατοϖυ (Μακερερε Υνιϖερσιτψ
Βυσινεσσ Σχηοολ, χοορδιναδορα δελ ΓΕΜ Υγανδα).
Εν χυαντο α λοσ εµπρενδεδορεσ θυε αµβιχιοναν χρεχερ,
ϖαριοσ αναλιστασ ιντερναχιοναλεσ σε σιεντεν φυερτεµεντε
ατραδοσ πορ ελ χασο Υγανδα δεβιδο α θυε εξιστε λα
δενοµιναδα Χεστα Νατυραλ δε Υγανδα, χον ελ νεγοχιο
δε λασ σταρτυπσ εν ηορτιχυλτυρα, θυε δαβαν συµινιστρο α
8 συπερµερχαδοσ εν 2012 ψ αηορα λο ηαχεν α 60. Σιγυεν
τενιενδο λασ µισµασ πρεοχυπαχιονεσ, αδεµ〈σ χοµπαρτιδασ
πορ σταρτυπερσ" fg" qvtqu" rcugu
πρσταµοσ, λασ γαραντασ ψ θυε λοσ βανχοσ χοβρεν 20% δε
τασα δε ιντερσ. Αντε ελλο, λα σολυχι⌠ν δε λα µαψορα ηα σιδο
οπταρ πορ ελ αχχεσο α λασ χοοπερατιϖασ ψ δεϕαρ α υν λαδο ελ
20% δε λοσ ινγρεσοσ πορ ϖεντασ χαδα µεσ, παρα ινϖερτιρ εν
λα εµπρεσα. Υγανδα εστ〈 λλεϖανδο α χαβο υν προχεσο λεντο,
περο σεγυρο.
Πορ συ παρτε, ελ Φονδο δε Χαπιταλ δε Ριεσγο δε λα ϑυϖεντυδ
δελ γοβιερνο υγανδσ οφρεχε οτρα ρυτα παρα αθυελλοσ θυε
βυσχαν χαπιταλ παρα ηαχερ χρεχερ συ νεγοχιο, οφρεχιενδο
πρσταµοσ α 1 5% εν υν µ〈ξιµο δε 25 µιλλονεσ δε χηελινεσ
υγανδεσεσ (αλρεδεδορ δε ≤5.000). Λοσ εµπρεσαριοσ δε τοδα
ℑφριχα χιταν ελ αχχεσο αλ χαπιταλ χοµο ελ µαψορ οβστ〈χυλο
παρα ελ χρεχιµιεντο, ινχλυιδοσ λοσ σταρτυπερσ δε Υγανδα.
Περο ελ δινερο εσ ποχο προβαβλε θυε προδυζχα ρεσυλταδοσ
ukipkÝecvkxqu" gp" guvg" guegpctkq." rwgu" gu" nc" fkuekrnkpc"
Ýpcpekgtc" nc" swg" ngu" jc" rgtokvkfq" etgegt" {" fkxgtukÝect"
συσ εµπρεσασ, χοµο υνα λεχχι⌠ν αλ µυνδο εν δεσαρρολλο
δε θυε λο θυε αψυδα αλ εµπρενδερ εσ χρεαρ ψ διριγιρ υν
pgiqekq"rtqrkq."eqp"ecrcekvcek„p"gp"gfwecek„p"Ýpcpekgtc."
ewnvwtc"fg"cjqttq"{"rncpkÝecek„p"gortguctkcn0
Urkpq振
Gn" vfitokpq" vkgpg" wp" qtkigp" kphtgewgpvg
σαλπιχαδυρα ψ εσ υνα δενοµιναχι⌠ν ανγλοσαϕονα θυε
ug"tgÝgtg" c" wp" rtq{gev q" pcekfq" eqoq" gzvgpuk„p" fg" qvtq"
cpvgtkqt."gurgeÝecogpvg"gp"gn"ekpg"*wpc"rgnewnc"pcekfc"fg"
υν δοχυµενταλ, πορ εϕεµπλο). Εν λοσ νεγοχιοσ ψ ελ µυνδο
εµπρεσαριαλ, ελ τρµινο σε ηα αχογιδο δεσδε λα δχαδα δε
λοσ 90 παρα δετερµιναρ υνα εµπρεσα ναχιδα α παρτιρ δε
οτρα µεδιαντε λα σεπαραχι⌠ν δε υνα διϖισι⌠ν συβσιδιαρια ο
υν δεπαρταµεντο δε λα εµπρεσα παρα χονϖερτιρσε εν υνα
εµπρεσα πορ σ µισµα9. Υν urkpq振."εντονχεσ, εσ ελ προχεσο
πορ ελ χυαλ συργε υνα εµπρεσα δε οτρα εντιδαδ ο ινστιτυχι⌠ν
πρεεξιστεντε, δεσπρενδινδοσε δε στα. Ταµβιν σε λε
χονοχε χοµο νυεϖα εµπρεσα ρεσυλταντε (Υνιϖερσιδαδ
Χατ⌠λιχα δε Λοϖαινα, 2012:16): εσ, εν σ, υνα εµπρεσα
πορ ελ οριγεν, περο ϖιενε δε οτρα εµπρεσα ψα χρεαδα.
Nqxckpc"encukÝec"nc"urkpq振"πορ συ οριγεν:
‚" Urkpq振"gortguctkcnχυανδο προχεδε δε οτρα εµπρεσα
πρεϖια πρεεξιστεντε, ινχλυψενδο α λα ινστιτυχι⌠ν
πβλιχα. Ηιστ⌠ριχαµεντε, ηα σιδο µαψοριταρια λα
εµπρεσαριαλ ψ λα µ〈σ ρελεϖαντε, χονοχιδα ψ αποψαδα
πορ ελ σεχτορ πβλιχο, χον χεντροσ δε ιννοϖαχι⌠ν
ψ γρυποσ δε ιντρα−εµπρενδεδορεσ, γενεραλµεντε
ϖινχυλαδοσ αλ λανζαµιεντο δε σταρτυπσ.
‚" Urkpq振" cecffiokecχυανδο προχεδε ο ναχε δελ
σενο δε υν χεντρο δε ινϖεστιγαχι⌠ν υνιϖερσιταριο, δε
ινστιτυτο δε ινϖεστιγαχι⌠ν, οβσερϖατοριο ο τηινκ−τανκ
(χεντρο δε πενσαµιεντο). Μοδελο µ〈σ νοϖεδοσο,
ρεχιεντε ψ εσχασο, αυνθυε εν λα Υνι⌠ν Ευροπεα
χυενταν χον διστιντασ λνεασ ψ προγραµασ δε αποψο
παρα τρασλαδαρ ελ χονοχιµιεντο ψ κνοω ηοω δε λασ
υνιϖερσιδαδεσ α λα εµπρεσα, παρα λο χυαλ σε υτιλιζαν λασ
QVTKU"*QÝekpcu" fg"Vtcpuhgtgpekc"fg" Tguwnvcfqu"fg"
Kpxguvkicek„p+"{"uw"enkgpvg" q"rtqfwevq"Ýpcn GDV"
(Εµπρεσασ δε Βασε Τεχνολ⌠γιχα).
Πορ ελ πεσο δε λασ συβϖενχιονεσ ψ λοσ αποψοσ πβλιχοσ θυε
σε δεβεν γεστιοναρ παρα δαρ ϖα λιβρε α λοσ προψεχτοσ δε
υνα urkpq振. ασ χοµο πορ λα νεχεσιδαδ ιµπεριοσα δε χονταρ
χον λα χολαβοραχι⌠ν δε λοσ χεντροσ δε χονοχιµιεντο, υνα
urkpq振. αχαδµιχα αχαβα σιενδο χονσιδεραδα χοµο υνα
εξτενσι⌠ν µ〈σ δε λα ∆ιρεχχι⌠ν δε Ινϖεστιγαχιονεσ, λο χυαλ
πυεδε σερ υν ερρορ δαδα λα ινδεπενδενχια ρεθυεριδα εν συ
εστρυχτυρα αδµινιστρατιϖα.
Εν Αµριχα Λατινα σε ηαβλα δε urkpq振" wpkxgtukvctkc
ψ παρτιχυλαρµεντε εν Χολοµβια λα πριµερα urkpq振
υνιϖερσιταρια εστ〈 εν Μεδελλν: εσ υνα εµπρεσα Παρθυε
90"Urkpq悲"Iwkfg."42370
150 Χοντεξτο 5 // 2016
Ε10 ψ συ νοµβρε εσ Χονοσερ; συργι⌠ δε υν γρυπο δε
ινϖεστιγαχι⌠ν δε λα Υνιϖερσιδαδ δε Αντιοθυια (Γρυπο δε
Ocpglq"GÝekgpvg"fg" nc"Gpgtic"ÎIKOGNÎ." fgn"rtqitcoc"
δε Ινγενιερα Ελχτριχα); οφρεχε σερϖιχιοσ παρα ελ σεχτορ
ελχτριχο. Συ εσπριτυ ινϖεστιγαδορ λοσ λλεϖ⌠ διρεχταµεντε α
λα ιννοϖαχι⌠ν, χον ελ πλαντεαµιεντο δε λογραρ υνα ρελαχι⌠ν
διρεχτα εντρε λοσ ινϖεστιγαδορεσ ψ ελ µεδιο, δε ταλ µανερα
θυε πυδιεραν τραερ α λα Υνιϖερσιδαδ λασ νεχεσιδαδεσ δελ
µεδιο παρα δεϖολϖερ σολυχιονεσ.
Πασαρον δε σερ υνα ιδεα α χονϖερτιρσε εν προψεχτο
εµπρεσαριαλ ψ δε εµπρενδιµιεντο ρεαλ χον ελ αϖαλ δελ
Χονσεϕο Συπεριορ Υνιϖερσιταριο, ρεχιβιενδο αποψοσ
µυψ ιµπορταντεσ δε λα µισµα ινστιτυχι⌠ν. Συ απυεστα δε
µοδελο ηα λλεγαδο α ιµπαχταρ ελ δεσαρρολλο ρεγιοναλ ψ
ναχιοναλ, αδεµ〈σ δε τενερ ξιτο εν ελ µερχαδο ψ γενεραρ
ινγρεσοσ α λα υνιϖερσιδαδ ψ συσ σοχιοσ. Ελ χονοχιµιεντο
fg" nc" kpxguvkicek„p" wpkxgtukvctkc" jc" Þwkfq" tƒrkfcogpvg"
ηαχια ελ µερχαδο ψ γενεραδο ριθυεζα α λα Υνιϖερσιδαδ.
Ασ χοµο τοδασ λασ εµπρεσασ αλοϕαδασ εν ελ Παρθυε δελ
Gortgpfkokgpvq." ÐEqpqugtÑ" ug" dgpgÝekc" fg" nc" tgncek„p"
θυε ελ προγραµα δε Ινγενιερα Ελχτριχα ποσιβιλιτα
χον ελ εχοσιστεµα δε εµπρενδιµιεντο δε Μεδελλν.
Εν Παρθυε Ε χυενταν χον ασεσορα διρεχτα, αχχεσο α
φονδοσ, παρτιχιπαχι⌠ν εν λοσ χοµιτσ δε πρεσιδενχια χον
γρανδεσ χοµπα〉ασ; σε χονστιτυψε υνα εστρατεγια δονδε
λοσ εµπρενδεδορεσ οφρεχεν συσ σερϖιχιοσ α γρανδεσ
εµπρεσασ δελ πασ παρα ρεσολϖερ προβλεµασ πυντυαλεσ θυε
σε πρεσενταν εν ελλασ.
Φασεσ ψ µετοδολογα
Ελ πριµερ πασο παρα λα χρεαχι⌠ν δε υνα urkpq振 δε
υνιϖερσιδαδ εσ αχλαραρ θυ τιπο δε urkpq振 σε θυιερε χρεαρ
παρα λα τρανσφερενχια δε τεχνολογα ψ χονοχιµιεντο. Εν
γενεραλ, εξιστεν δοσ τιποσ δε urkpq振 υνιϖερσιταρια:
Urkpq振" kpvtc/wpkxgtukvctkc< αθυελλασ ινιχιατιϖασ θυε
συργεν δελ χονοχιµιεντο δεσαρρολλαδο πορ λοσ γρυποσ δε
ινϖεστιγαχι⌠ν ο πορ λασ 〈ρεασ εστρατγιχασ δε λα υνιϖερσιδαδ,
εν λασ χυαλεσ λα ινστιτυχι⌠ν ινϖιερτε ψ γεστιονα εν υν 100%
λα λαβορ δε λα νυεϖα εµπρεσα σιν οτροσ σοχιοσ.
Cnkcp¦c"*urkpq振"gp" cuqekcek„p+αθυελλασ ινιχιατιϖασ θυε
σε τραβαϕαν χον περσονασ νατυραλεσ ο ϕυρδιχασ ιντερνασ
ψ/ο εξτερνασ, ταλεσ χοµο εµπρενδεδορεσ, εµπρεσασ
εστρατγιχασ, εµπλεαδοσ, 〈νγελεσ ινϖερσιονιστασ ο 〈ρεασ
ΥΕΝ (Υνιδαδ Εστρατγιχα δε Νεγοχιο) δε λα Υνιϖερσιδαδ,
10. Παρθυε δελ Εµπρενδιµιεντο.
χον λασ χυαλεσ σε νεγοχια λα παρτιχιπαχι⌠ν δε χαδα υνα εν
λα νυεϖα εµπρεσα χονφορµαδα.
ItƒÝeq"40"Oqfgnq"fg"urkpq悲"1"Egpvtq"rctc"nc"Kppqxcek„p."
Eqpuwnvqtc"{"Gortguctkuoq"EKEG."Wpkxgtukfcf"GcÝv"
Guvg"oqfgnq"fgn"Ekeg"*Wpkxgtukfcf"GcÝv+."kpuvkvwek„p"nfgt"
εν urkpq振u"υνιϖερσιταριασ εν Αντιοθυια, ρεσυµε ελ προχεσο
δε συ χρεαχι⌠ν εν τρεσ φασεσ φυνδαµενταλεσ:
α. Φασε δε ινϖεστιγαχι⌠ν: απροξιµαδαµεντε 6 µεσεσ
fg"fwtcek„p="ug"fgÝpg" nc"eqpegrek„p"fg"nc" urkpq振 εν
τρµινοσ δε δισε〉ο ψ οπεραχι⌠ν δεσεαδα.
β. Φασε δε µαδυραχι⌠ν: απροξιµαδαµεντε υν α〉ο δε
δυραχι⌠ν; σε πονεν α πρυεβα λοσ προτοτιποσ ψ µοδελοσ
φυνχιοναλεσ δε λα urkpq振. χον υν αχοµπα〉αµιεντο
διρεχτο δε λα αδµινιστραχι⌠ν ο δε λα γερενχια δε λα
µισµα, παρα λοσ ασπεχτοσ λεγαλεσ, αδµινιστρατιϖοσ,
οπερατιϖοσ ψ δε προψεχχι⌠ν δε λα urkpq振.
χ. Φασε δε εξπλοταχι⌠ν: µνιµο, οτρο α〉ο µ〈σ; σε
δεσαρρολλαν λασ φασεσ δε χοµερχιαλιζαχι⌠ν, υνιδαδ δε
νεγοχιο, προψεχτοσ, ϖεντασ, ρεγαλασ, πριµα χοµερχιαλ,
λιχενχιαµιεντοσ ψ πατεντεσ, χον λα ινχλυσι⌠ν δελ
µοδελο δε νεγοχιο βαϕο ελ Μοδελο Λεαν Χανϖασ.
Λα προπυεστα δε ϖαλορ δε υνα urkpq振" σε βασα εν ελ
προδυχτο ο σερϖιχιο πορ ελ θυε λοσ χλιεντεσ εστ〈ν
δισπυεστοσ α παγαρ; χοντιενε λοσ ατριβυτοσ θυε ρεσυελϖεν
δετερµιναδα νεχεσιδαδ. ∆εβε ρεσπονδερ α λασ πρεγυντασ:
↵θυ νεχεσιδαδεσ θυερεµοσ σατισφαχερ?, ↵θυ προβλεµα
εσταµοσ αψυδανδο α ρεσολϖερ?, ↵θυ σολυχιονεσ εσταµοσ
απορτανδο?, ↵θυ προδυχτοσ ο σερϖιχιοσ οφρεχεµοσ α χαδα
χλιεντε?
Λοσ σεγµεντοσ δε µερχαδο εστ〈ν χοµπυεστοσ πορ λοσ
χλιεντεσ α λοσ χυαλεσ ϖα διριγιδα λα προπυεστα δε ϖαλορ,
διϖιδιενδο ελ µερχαδο εν σεγµεντοσ δε χλιεντεσ χον
χαραχτερστιχασ σιµιλαρεσ (υβιχαχι⌠ν, εδαδ, εστιλο δε
ϖιδα, χυλτυρα, αχτιϖιδαδ) ψ δεσχριβιενδο συσ νεχεσιδαδεσ,
151
Χοντεξτο 5 //2016
kphqtocek„p" igqitƒÝec" {" fgoqitƒÝec." fgugqu." iwuvqu"
ψ ασπιραχιονεσ, χον εσταδστιχασ αχτυαλιζαδασ δε λασ
τενδενχιασ εν διχηοσ σεγµεντοσ. Σι ελ µοδελο ϖα διριγιδο
α ϖαριοσ σεγµεντοσ δε χλιεντεσ, εσ νεχεσαριο ηαχερ ελ
αν〈λισισ παρα χαδα σεγµεντο ρεσπονδιενδο λασ σιγυιεντεσ
πρεγυντασ: ↵παρα θυιν εσταµοσ χρεανδο λα προπυεστα δε
ϖαλορ?, ↵θυινεσ σον νυεστροσ χλιεντεσ µ〈σ ιµπορταντεσ
*ecvgiqtcu"CDE+A." ½ewƒn" gu" nc" encukÝecek„p" fg" pwguvtqu"
χλιεντεσ εν γρυποσ ηοµογνεοσ?
Nqu"ecpcngu"fg" fkuvtkdwek„p"fgdgp"itcÝectug" gp"wp" ocrc"
δε πυντοσ δε χονταχτο χον λοσ χλιεντεσ ψ δε ρελαχι⌠ν χον
λασ αχτιϖιδαδεσ δε διφυσι⌠ν, σιστεµασ δε ρεχολεχχι⌠ν δε
οπινι⌠ν, ϖεντα, εντρεγα ψ ποσϖεντα; λοχαλεσ δε ϖεντα, ωεβ,
µεδιοσ δε χοµυνιχαχι⌠ν, Σοχιαλ Μεδια (ρεδεσ σοχιαλεσ),
αχτιϖιδαδεσ ινφορµατιϖασ, πυβλιχαχιονεσ, ιντερνετ, χονταχτο
διρεχτο, ϖισιτασ χοµερχιαλεσ ψ Βιγ ∆ατα (δατοσ α γραν
εσχαλα ο µαχροδατοσ µασιϖοσ αλµαχεναδοσ εν υν σιστεµα
χεντραλ παρα ενχοντραρ πατρονεσ ρεπετιτιϖοσ δεντρο δε εσοσ
δατοσ). Παρα λοσ χαναλεσ δε διστριβυχι⌠ν, δεβεν ρεσολϖερσε
ncu"ukiwkgpvgu"rtgiwpvcu
σερ ατενδιδο χαδα σεγµεντο δε νυεστροσ χλιεντεσ?, ↵χ⌠µο
λο εσταµοσ ηαχιενδο ψ χ⌠µο θυερεµοσ ηαχερλο α παρτιρ
δε αηορα?, ↵δε θυ µανερα εστ〈ν ρελαχιοναδοσ νυεστροσ
χαναλεσ εντρε σ?, ↵χ⌠µο ποδεµοσ ιντεγραρλοσ εν λασ
αχτιϖιδαδεσ ηαβιτυαλεσ δε λοσ χλιεντεσ?
Λα ρελαχι⌠ν χον λοσ χλιεντεσ δεσχριβε λα φορµα ο ελ µτοδο
χον θυε σε ιντεραχτα χον λοσ χλιεντεσ παρα εσταβλεχερ
χονταχτο ψ ρελαχιονεσ α λαργο πλαζο. Ρεσπονδε α λασ
πρεγυντασ: ↵θυ τιπο δε ρελαχι⌠ν εσπεραν λοσ σεγµεντοσ
µαντενερ χον νοσοτροσ?, ↵θυ ρελαχιονεσ ηεµοσ
εσταβλεχιδο?, ↵θυ χοστο τιενε ελ τιπο δε ρελαχιονεσ χον
λοσ χλιεντεσ?, ↵χ⌠µο σε ιντεγραν χον ελ ρεστο δελ νεγοχιο?
Ncu"hwgpvgu" fg" kpitguqu" fgÝpgp" nc" hqtoc"gp" swg" ug" xcp"
α γενεραρ λοσ ινγρεσοσ προϖενιεντεσ δε λοσ σεγµεντοσ δε
µερχαδο, ασ χοµο ελ σιστεµα δε παγο; ϖεντα, χοµισι⌠ν,
σερϖιχιο νιχο, συσχριπχι⌠ν, λιχενχια, αλθυιλερ. Λασ
πρεγυντασ α ρεσπονδερ σον: ↵χ⌠µο παγα αχτυαλµεντε χαδα
ugiogpvq"fg"enkgpvguA."½e„oq"rtgÝgtgp"rcictA."½gu"gÝec¦"
λα φορµα δε παγο?, ↵χυ〈ντο απορτα χαδα φυεντε δε ινγρεσο
α λοσ ινγρεσοσ γενεραλεσ? Λοσ ρεχυρσοσ χλαϖε ινχλυψεν α λασ
περσονασ, λοσ µεδιοσ ιντελεχτυαλεσ, τεχνολ⌠γιχοσ ψ φσιχοσ
παρα οπεραρ ελ νεγοχιο. ∆εβεν ρεσπονδερσε λασ σιγυιεντεσ
πρεγυντασ: ↵θυ ρεχυρσοσ χλαϖε ρεθυιερε νυεστρα προπυεστα
δε ϖαλορ?, ↵θυ ρεχυρσοσ χλαϖε ρεθυιερεν νυεστροσ χαναλεσ
δε διστριβυχι⌠ν?, ↵θυ ρεχυρσοσ χλαϖε ρεθυιερεν νυεστρασ
ρελαχιονεσ χον λοσ χλιεντεσ?, ↵θυ ρεχυρσοσ χλαϖε ρεθυιερεν
νυεστρασ φυεντεσ δε ινγρεσο?, ↵θυ ρεχυρσοσ χλαϖε
ρεθυιερεν νυεστρασ αχτιϖιδαδεσ δελ χορε βυσινεσσ ο ϖαλορ
χεντραλ δελ νεγοχιο?, ↵θυ περσονασ σον νεχεσαριασ παρα
τοδο λο αντεριορ?
Λασ αχτιϖιδαδεσ χλαϖε σον αθυελλασ νεχεσαριασ παρα
δισπονερ ψ εντρεγαρ λα προπυεστα δε ϖαλορ, ρεσπονδιενδο
α λασ πρεγυντασ: ↵θυ αχτιϖιδαδεσ χλαϖε σε ρεθυιερεν παρα
δισπονερ λα προπυεστα δε ϖαλορ δονδε σερ〈 αχεπταδα?,
↵θυ αχτιϖιδαδεσ χλαϖε σε ρεθυιερεν παρα εντρεγαρλα?, ↵πορ
χυ〈λεσ χαναλεσ?, ↵Χυ〈λεσ σερ〈ν νυεστρασ φυεντεσ δε ινγρεσοσ
πριοριταριασ? Λοσ σοχιοσ χλαϖε σον λασ οργανιζαχιονεσ
ψ εµπρεσασ µ〈σ ιµπορταντεσ χον θυιενεσ τραβαϕαρ〈 λα
urkpq振< αλιανζασ, προϖεεδορεσ, 〈νγελεσ ινϖερσιονιστασ,
χολαβοραδορεσ, εντιδαδεσ ψ ρεδεσ δε χονοχιµιεντο ε
ινϖεστιγαχι⌠ν εν ελ νιϖελ ναχιοναλ ε ιντερναχιοναλ. Λασ
πρεγυντασ αθυ σον: ↵θυινεσ σον νυεστροσ αλιαδοσ χλαϖε?,
↵θυινεσ σον νυεστροσ προϖεεδορεσ χλαϖε?, ↵θυινεσ
σον νυεστροσ χολαβοραδορεσ χλαϖε?, ↵θυ ρεχυρσοσ χλαϖε
αδθυιριµοσ δε νυεστροσ χονταχτοσ?
Φιναλµεντε, λα εστρυχτυρα δε χοστοσ ινχλυψε αθυελλοσ
ρελαχιοναδοσ χον λασ αχτιϖιδαδεσ ψ λοσ ρεχυρσοσ δεσχριτοσ
αντεριορµεντε, τενιενδο εν χυεντα λασ ϖαριαβλεσ θυε
συπονεν δεσεµβολσο εχον⌠µιχο (ινσταλαχιονεσ, εθυιποσ,
µατεριαλεσ, προδυχχι⌠ν, διφυσι⌠ν, διστριβυχι⌠ν, λεγαλεσ ψ
αδµινιστραχι⌠ν). Λασ πρεγυντασ: ↵χυ〈λεσ σον λοσ χοστοσ
µ〈σ ιµπορταντεσ εν νυεστρο µοδελο δε νεγοχιο?, ↵θυ
παρτε δε λα εστρυχτυρα τιενε µαψορ χοστο?, ↵θυ αχτιϖιδαδεσ
σον λασ θυε τιενεν µαψορ χοστο?
Λοσ µοτιϖοσ παρα γενεραρ υνα urkpq振 σον ϖαριοσ: λα
ρετενχι⌠ν δελ ταλεντο, νυεϖοσ νιχηοσ δε νεγοχιο, µεϕορα δε
λα γεστι⌠ν δε λα ινϖεστιγαχι⌠ν εν λα Υνιϖερσιδαδ, δεσαρρολλο
δε νυεϖασ τεχνολογασ συργιδασ δε χεντροσ δε ινϖεστιγαχι⌠ν
αχαδµιχα, συπερϖιϖενχια εµπρεσαριαλ εν ελ µερχαδο,
rncpkÝecek„p" Ýuecn" q" ncdqtcn." guvtcvgikc" Ýpcpekgtc" {"
χυµπλιµιεντο δελ πλαν δε δεσαρρολλο ινστιτυχιοναλ. Εν τοδο
χασο, σε χονϖιερτεν εν υν µεχανισµο δε τρανσφερενχια δε
τεχνολογα ψ συ ιµπαχτο εχον⌠µιχο εσ διρεχτο εν λα βασε
δε λα αχτιϖιδαδ δε Ι+∆+ι.
Tghgtgpvgu"dkdnkqitƒÝequ
Μαχκεψ, ϑ; Σισοδια, Ρ. (2016). Χαπιταλισµο Χονσχιεντε.
Εδιτοριαλ ΗΣΜ.
Βρα〉ασ , Π.; Βαρρεδα , Ι. (2011). Εχονοµα Εξπεριµενταλ
ψ δελ Χοµπορταµιεντο. Εδ. Αντονι Βοσχη.
152 Χοντεξτο 5 // 2016
Χυρτο Γραυ, Μ. (2012). Λοσ εµπρενδεδορεσ σοχιαλεσ:
ιννοϖαχι⌠ν αλ σερϖιχιο δελ χαµβιο σοχιαλ.
Χυαδερνοσ δε λα Χ〈τεδρα Λα Χαιξα δε
Ρεσπονσαβιλιδαδ Σοχιαλ δε λα Εµπρεσα ψ
Γοβιερνο Χορπορατιϖο, ΙΕΣΕ Βυσινεσσ Σχηοολ,
Υνιϖερσιδαδ δε Ναϖαρρα.
Ινστιτυτο Μεξιχανο δε Εχονοµα δελ Χοµπορταµιεντο
(ΙΜΕΧ) / Ινστιτυτο Μεξιχανο παρα λα
Χοµπετιτιϖιδαδ (ΙΜΧΟ) (2016). Γυα δε
Εχονοµα δελ Χοµπορταµιεντο. Εδιτοριαλ
ΑΜΑΙ.
∆ρυχκερ, Π. (1985). Ιννοϖατιον ανδ Εντρεπρενευρσηιπ.
∆ευστο Εδιτορεσ.
Ποντι, Φ. (2009). Λοσ σιετε µοϖιµιεντοσ δε λα ιννοϖαχι⌠ν.
Γρανιχα.
Χονπεσ (2015). Πολτιχα ναχιοναλ δε χιενχια, τεχνολογα
ε ιννοϖαχι⌠ν 2015−2025. ∆οχυµεντο.
ΧΑΦ (2012). Πολτιχασ δε φοµεντο αλ εµπρενδιµιεντο
διν〈µιχο εν Αµριχα Λατινα: τενδενχιασ ψ
δεσαφοσ. ∆οχυµεντο δε τραβαϕο Νο 2012/09.
Λεδερµαν, ∆., ϑυλι〈ν Μ., Πιενκναγυρα, Σ. ψ Ριγολινι,
ϑ.. (2014). Ελ εµπρενδιµιεντο εν Αµριχα
Λατινα: µυχηασ εµπρεσασ ψ ποχα ιννοϖαχι⌠ν.
∆οχυµεντο ρεσυµεν. Ωασηινγτον, ∆Χ:
Βανχο Μυνδιαλ. Λιχενχια: Χρεατιϖε Χοµµονσ
Αττριβυτιον ΧΧ ΒΨ 3.0.
Βλανκ, Σ.; ∆ορφ, Β. (2013). Ελ Μανυαλ δελ Εµπρενδεδορ.
Μξιχο, Εδιτοριαλ Γεστι⌠ν 2000.
ςλεζ Μ. Β; Αχεϖεδο Χ. ϑυαν. (2012). ∆εσαφοσ παρα
λα φορµαχι⌠ν δελ εσπριτυ ινϖεστιγατιϖο εν λα
Υνιϖερσιδαδ Λα Γραν Χολοµβια Αρµενια.
Ρεϖιστα Σοπηια, Νο 8. Π〈γσ. 11−20.
Ριεσ, Ε. (2012). Ελ Μτοδο Λεαν Σταρτυπ. ∆ευστο Σ.Α.
Εδιχιονεσ.
Οστερωαλδερ, Α.; Πιγνευρ, Ψ. (2011). Γενεραχι⌠ν δε
Μοδελοσ δε Νεγοχιο. ∆ευστο Σ.Α. Εδιχιονεσ.
Αρροω, Κ. (1994). Ινδιϖιδυαλ χηοιχε υνδερ χερταιντψ
ανδ υνχερταιντψ. Χολλεχτεδ Παπερσ Ηαρϖαρδ
Υνιϖερσιτψ Πρεσσ.
Σενορ, ∆.; Σινγερ, Σ. (2009). Σταρτυπ Νατιον: τηε στορψ
οφ Ισραελ×σ Εχονοµιχ Μιραχλε. Λιβρο δελ
Χονσεϕο δε Ρελαχιονεσ Ιντερναχιοναλεσ δε
Ισραελ. Ηαχηεττε Βοοκ Γρουπ.
Ωαχητελλ; Λ.; Ροσεν, Κ. (2015). ÐUrkpq振"IwkfgÑ0"Ε−Βοοκ
Αµαζον.
Βοϖψ; Β,; ∆υριευξ; Οοµσ; Πουπαερτ; ςανδεµευλεβροεχκε;
ϖαν δεν Ηοϖε (2012). Γυιδε Χρεατιον δε
Urkpq振ejgwtu. Λουϖαιν
Vgejpqnqi{"Vtcpuhgt"Q扉eg"*NVVQ+."Wpkxgtukvfi"
Χατηολιθυε δε Λουϖαιν.
Ινστιτυτο Μεξιχανο δε λα Εχονοµα δελ Χοµπορταµιεντο
(ΙΜΕΧ): ηττπ://ωωω.εχοµπορταµιεντο.οργ/
Φορβεσ Μαγαζινε: ηττπ://ωωω.φορβεσ.χοµ/
φορβεσ/#56851ε6260χ3
∆ιαριο ινγλσ Τηε Γυαρδιαν: ηττπσ://ωωω.τηεγυαρδιαν.
χοµ/ιντερνατιοναλ
Γλοβαλ Εντρεπρενευρσηιπ Μονιτορ: ηττπ://ωωω.
γεµχονσορτιυµ.οργ/
Μακερερε Υνιϖερσιτψ Βυσινεσσ Σχηοολ: ηττπ://ωωω.µυβσ.
αχ.υγ
Para continuar leyendo
Solicita tu prueba