Criterios de aplicación de los principios del derecho penal y nuevos enfoques en la Ley de Justicia y Paz
| Autor | Beatriz Cuervo Criales, Claudia Patricia Orduz, Semillero de investigación Atenea |
| Páginas | 126-159 |
126
Criterios de aplicación de los principios del derecho
penal y nuevos enfoques en la Ley de Justicia y Paz1
Criteria for application of the principles of criminal law and new
Approaches to the Justice and Peace
Βεατριζ Χυερϖο Χριαλεσ2
βεττψχριαλεσ≅µε.χοµ
Χλαυδια Πατριχια Ορδυζ3
χλαυδιαορδυζ≅ψαηοο.χοµ.µξ
Σεµιλλερο δε ινϖεστιγαχι⌠ν Ατενεα4
ΡΕΣΥΜΕΝ
Λοσ χριτεριοσ δε απλιχαχι⌠ν δε λοσ πρινχιπιοσ δελ δερεχηο
πεναλ συστανχιαλ ψ προχεσαλ, ασ χοµο λοσ νυεϖοσ ενφοθυεσ
δε πριοριζαχι⌠ν ψ διφερενχιαλ αχογιδοσ εν ελ µαρχο δε λα
Λεψ δε ϑυστιχια ψ Παζ, αφεχταν λοσ δερεχηοσ φυνδαµενταλεσ
ψ λα απλιχαχι⌠ν δε λοσ εστ〈νδαρεσ ιντερναχιοναλεσ ταντο δε
λοσ ποστυλαδοσ χοµο δε λασ ϖχτιµασ, εν ελ µαρχο δε λα ϕυσ−
τιχια τρανσιχιοναλ.
ΠΑΛΑΒΡΑΣ ΧΛΑςΕ: λεγαλιδαδ, πρεσχριπχι⌠ν, νον βισ ιν
ιδεµ, πριοριζαχι⌠ν, ενφοθυε διφερενχιαλ.
ΑΒΣΤΡΑΧΤ
Τηε χριτερια φορ τηε αππλιχατιον οφ τηε πρινχιπλεσ οφ συβ−
σταντιϖε ανδ προχεδυραλ χριµιναλ λαω ανδ νεω αππροαχηεσ
το πριοριτιζατιον ανδ διφφερεντιαλ ρεγυλατεδ ιν ηιµ υνδερ
τηε λαω οφ ϕυστιχε ανδ πεαχε, αφφεχτ τηε φυνδαµενταλ ριγητσ
ανδ ιντερνατιοναλ στανδαρδσ, βοτη δεφενδαντσ ανδ ϖιχτιµσ
ιν τηε χοντεξτ οφ τρανσιτιοναλ ϕυστιχε.
ΚΕΨΩΟΡ∆Σ: λεγαλιτψ, πρεσχριπτιον, νον βισ ιν ιδεµ, πρι−
οριτιζατιον, διφφερεντιαλ φοχυσ.
1. Αρτχυλο δε ρεφλεξι⌠ν, ρεσυλταδο δε λα ινϖεστιγαχι⌠ν ρεαλιζαδα εν ελ µαρχο δελ προψεχτο Χριτεριοσ δε απλιχαχι⌠ν δε δερεχηο πεναλ
ιντερναχιοναλ ψ δερεχηο πεναλ χολοµβιανο εν λοσ προχεσοσ δε λα Λεψ δε ϑυστιχια ψ Παζ, χον ελ αποψο δελ σεµιλλερο δε ινϖεστιγαχι⌠ν
Ατενεα, αδσχριτο αλ γ ρυπο δε ινϖεστιγαχι⌠ν Λιβερταδ ψ Γαρ αντισµο, δε λα Φαχυλταδ δε ∆ερεχηο δε λα Υνιϖερσιδαδ Αυτ⌠νοµα δε
Χολοµβια.
2. ∆οχεντε ψ διρεχτορα δε λα Ινϖεστιγαχι⌠ν ψ ελ σεµιλλερο Ατενεα. Αβογαδα δε λα Υνιϖερσιδαδ Αυτ⌠νοµα, χον εσπεχιαλιζαχι⌠ν εν
Ινστιτυχιονεσ ϑυρδιχο Πεναλεσ ψ µαγστερ εν ∆ερεχηο δε λα Υνιϖερσιδαδ Ναχιοναλ. Χανδιδατα α δοχτορα εν ∆ερεχηο Πεναλ δε λα
Υνιϖερσιδαδ δε Βαρχελονα.
3. ∆οχεντε ινϖεστιγαδορα δε λα Υνιϖερσιδαδ Αυτ⌠νοµα δε Χολοµβια. Αβογαδα χον ττυλο δε µαεστρα δε λα Υνιϖερσιδαδ Λιβρε.
4. Ιντεγ ραδο πορ Παολα Μολινα ∆αζ ψ ∆ανιελα Τορρεσ Μοψα (ϕ⌠ϖενεσ ινϖεστιγαδορασ), ∆υϖερχψ Βαρρερο Ζεα, Ιβετη Βυιτραγο ςεραλα,
Μαυριχιο Αλδανα Τορρεσ, ϑυαν Αρχε, Γυσταϖο Ροδργυεζ, ϑηον Χανιζαλεσ, Χαρλοσ ςελανδια (αυξιλιαρεσ δε ινϖεστιγαχι⌠ν), δε λα Υνι−
ϖερσιδαδ Αυτ⌠νοµα δε Χολοµβια.
Criterio Jurídico Garantista. (Jul.-Dic. de 2014). Año 6, n.o 11, 126-159.
issn
: 2145-3381. Bogotá: Universidad Autónoma de Colombia.
Φεχηα δε ρεχεπχι⌠ν: σεπτιεµβρε 16 δε 2014
Φεχηα δε αχεπταχι⌠ν: οχτυβρε 29 δε 2014
127
Introducción
Λοσ πρινχιπιοσ δελ δερεχηο πεναλ συστανχιαλ ψ
προχεσαλ ριγεν παρα λα ϕυρισδιχχι⌠ν πεναλ εν γε−
νεραλ, ινχλυψενδο λα ϕυρισδιχχι⌠ν δε ϕυστιχια ψ παζ.
Εστο ιµπλιχα θυε λα αδµινιστραχι⌠ν δε ϕυστιχια,
χυαλθυιερα θυε σεα ελ εσχεναριο ο λα νορµατιϖι−
δαδ εσπεχιαλ εν θυε σε δεσαρρολλε, δεβε χυµπλιρ
α χαβαλιδαδ χον λοσ πρινχιπιοσ χονστιτυχιοναλεσ ψ
λοσ τραταδοσ ιντερναχιοναλεσ θυε γαραντιζαν λοσ
δερεχηοσ θυε εµαναν ταντο δελ δερεχηο πεναλ
συστανχιαλ χοµο δελ δερεχηο προχεσαλ πεναλ. Λοσ
δερεχηοσ ψ πρινχιπιοσ α λοσ θυε σε ηαχε ρεφερενχια
σον: λα διγνιδαδ ηυµανα, λα ιγυαλδαδ, λα λιβερταδ,
λα λεγαλιδαδ, ελ δεβιδο προχεσο, νον βισ ιν ιδεµ,
ιµπρεσχριπτιβιλιδαδ, πρεσυνχι⌠ν δε ινοχενχια,
χοντραδιχχι⌠ν, νο αυτοινχριµιναχι⌠ν, εντρε οτροσ.
Χον λα ιµπλεµενταχι⌠ν δε λα Λεψ δε ϑυστιχια ψ
Παζ εν φορµα, ψ λα µανερα χοµο σε ηα ρεαλιζαδο
συ απλιχαχι⌠ν, εσ χλαρο θυε σε ηαν φλεξιβιλιζαδο
εστοσ πρινχιπιοσ δαδο θυε σε εστ〈ν αδιχιονανδο
λασ σεντενχιασ εϕεχυτοριαδασ; σε εστ〈 εξιγιενδο λα
ρενυνχια δε λα πρεσχριπχι⌠ν; σε δα ινιχιο αλ προχεσο
χον λα ρενυνχια αλ δερεχηο δε νο αυτοινχριµινα−
χι⌠ν; νο ηαψ λυγαρ αλ δερεχηο δε χοντραδιχχι⌠ν,
σο πενα δε θυε σι νο σε εστ〈 δε αχυερδο χον λα
ιµπυταχι⌠ν ο αχυσαχι⌠ν, σε χοµπυλσαν χοπιασ α
λα ϕυστιχια ορδιναρια; σε εστ〈ν σοβρε χαλιφιχανδο
λασ χονδυχτασ πυνιβλεσ; ψ σε εστ〈ν απλιχανδο τιποσ
πεναλεσ νο ϖιγεντεσ αλ µοµεντο δε λα ρεαλιζαχι⌠ν
δε λοσ ηεχηοσ; πορ υνα παρτε.
Πορ οτρο λαδο, σε ηα δεσαρρολλαδο λα πολτιχα δε
πριοριζαχι⌠ν ψ ενφοθυε διφερενχιαλ θυε εσταβλεχε
υνασ χιρχυνστανχιασ δε σελεχχι⌠ν δε χασοσ παρα
σερ ϕυζγαδοσ, ψ δε ϖχτιµασ παρα σερ τενιδασ εν
χυεντα δεπενδιενδο δε χιρχυνστανχιασ δε µαψορ
ϖυλνεραβιλιδαδ, πορ λο θυε σε ποδρα αφεχταρ ελ
δερεχηο α λα ιγυαλδαδ εν υνο ψ οτρο χασο, ψα θυε
εστοσ νυεϖοσ παραδιγµασ δε σελεχχι⌠ν οβεδεχεν α
χριτεριοσ συβϕετιϖοσ ψ παρχιαλιζαδοσ, δαδο θυε νο
ηαψ υνα διρεχτριζ χλαρα θυε δετερµινε υνα εσχαλα
δε ιµπορτανχια ρεσπεχτο α λα ϖιολαχι⌠ν δε δερε−
χηοσ, πορ λο χυαλ σε ϖεν αφεχταδασ λασ γαραντασ δε
ιµπαρχιαλιδαδ, ρεσπονσαβιλιδαδ ε ιγυαλδαδ.
1. Los principios del derecho penal en el proce-
so de justicia y paz
Παρα αχχεδερ αλ βενεφιχιο δε υνα πενα αλτερνατιϖα
δε εντρε χινχο ψ οχηο α〉οσ εν ελ µαρχο δε λα Λεψ
δε ϑυστιχια ψ Παζ, εσ νεχεσαριο λα ρενυνχια πορ
παρτε δε λοσ ποστυλαδοσ αλ δερεχηο δε νο αυτοιν−
χριµιναχι⌠ν, ασ χοµο α υν ϕυιχιο πβλιχο οραλ ψ
χοντραδιχτοριο, τενιενδο εν χυεντα θυε λα βασε δελ
προχεσο εσ συ χονφεσι⌠ν εν λα εταπα προχεσαλ δε λα
ϖερσι⌠ν λιβρε. Περο αλ παρεχερ σε ηα εντενδιδο θυε
ταλ φλεξιβιλιζαχι⌠ν απλιχα παρα τοδοσ λοσ δερεχηοσ ψ
γαραντασ προχεσαλεσ ψα θυε ηα αδθυιριδο φυερζα λα
τεσισ δε λα λεγαλιδαδ φλεξιβλε, λα ιµπρεσχριπτιβιλιδαδ
δε λασ πενασ, λα αδιχι⌠ν δε λασ σεντενχιασ χονδε−
νατοριασ ψα εϕεχυτοριαδασ ψ λα δοβλε ινϖεστιγαχι⌠ν
ψ προχεσαµιεντο δε χονδυχτασ.
Principio de legalidad
Ελ πρινχιπιο δε λεγαλιδαδ, δε αχυερδο χον Μιρ
Πυιγ (2004, π. 117 ψ σσ.), χοµπορτα υνα γαραντα
χριµιναλ, θυε εξιγε θυε ελ δελιτο σε ηαλλε δετερ−
µιναδο πορ λα λεψ (νυλλυµ χριµεν σινε λεγε); υνα
γαραντα πεναλ θυε ρεθυιερε θυε λα λεψ σε〉αλε λα
πενα θυε χορρεσπονδα αλ ηεχηο (νυλλα ποενα σινε
λεγε); υνα γαραντα ϕυρισδιχχιοναλ θυε πρεχισα θυε λα
Criterio Jurídico Garantista. (Jul.-Dic. de 2014). Año 6, n.o 11, 126-159.
issn
: 2145-3381. Bogotá: Universidad Autónoma de Colombia.
ΒΕΑΤΡΙΖ ΧΥΕΡςΟ ΧΡΙΑΛΕΣ, ΧΛΑΥ∆ΙΑ ΠΑΤΡΙΧΙΑ ΟΡ∆ΥΖ ψ ΣΕΜΙΛΛΕΡΟ ∆Ε ΙΝςΕΣΤΙΓΑΧΙΝ ΑΤΕΝΕΑ
128
εξιστενχια δελ δελιτο ψ λα ιµποσιχι⌠ν δε λα πενα
σε δετερµινεν µεδιαντε υνα σεντενχια ϕυδιχιαλ ψ
σεγν υν προχεδιµιεντο πρεϖιαµεντε εσταβλεχιδο
εν λα λεψ; ψ λα γαραντα δε εϕεχυχι⌠ν θυε δεµανδα
θυε λα εϕεχυχι⌠ν δε λα πενα σε συϕετε α υνα λεψ
θυε λα ρεγυλε.
Εστασ γαραντασ τιενεν υνα τριπλε εξιγενχια: λεξ
πραεϖια: εξπρεσα λα προηιβιχι⌠ν δε ρετροαχτιϖι−
δαδ θυε περµιτε θυε ελ συϕετο πυεδα σαβερ εν ελ
µοµεντο εν θυε αχτα, σι ϖα α ινχυρριρ εν αλγν
δελιτο ψ χονφιγυρα ελ πρινχιπιο δε σεγυριδαδ
ϕυρδιχα; λεξ σχριπτα: λα νορµα εσχριτα δεβε τενερ
ρανγο δε λεψ εµαναδα δελ ποδερ λεγισλατιϖο χοµο
ρεπρεσενταχι⌠ν δελ πυεβλο ψ χονφιγυρα υν λµιτε αλ
ποδερ εϕεχυτιϖο; ψ λεξ στριχτα: ιµπονε υν αλτο γραδο
δε πρεχισι⌠ν α λα λεψ πεναλ, εξχλυψε λα αναλογα εν
χυαντο περϕυδιθυε αλ ρεο ψ χονφιγυρα ελ µανδατο
δε δετερµιναχι⌠ν θυε εξιγε θυε λα λεψ εσταβλεζχα
δε φορµα συφιχιεντεµεντε διφερενχιαδα λασ διστιν−
τασ χονδυχτασ ψ λασ πενασ α ιµπονερ.
Ελ πρινχιπιο δε λεγαλιδαδ τιενε συ φυνδαµεντο εν
ελ χοντρατο σοχιαλ, φυε δεσαρρολλαδο χον λα δογ−
µ〈τιχα ϕυρδιχο πεναλ χοµο νυλλυµ χριµεν, νυλλα
ποενα σινε λεγε, ψ ρεφλεϕα υνα δε λασ χονθυιστασ δε λα
Ρεϖολυχι⌠ν φρανχεσα θυε λο χονσαγρ⌠ εν ελ αρτχυλο
8 δε λα ∆εχλαραχι⌠ν δε λοσ ∆ερεχηοσ δελ Ηοµβρε,
ελ 26 δε αγοστο δε 1789, ψ εν λα Χονστιτυχι⌠ν δελ
3 δε σεπτιεµβρε δε 1791; σε χονχιβε χοµο υνα
λιµιταχι⌠ν αλ εϕερχιχιο δελ ποδερ πυνιτιϖο θυε
τιενεν λοσ Εσταδοσ.
Φυε ινχορποραδο χοµο πιλαρ εν ελ Παχτο Ιντερνα−
χιοναλ δε ∆ερεχηοσ Χιϖιλεσ ψ Πολτιχοσ θυε αδϖιερ−
τε εν συ αρτχυλο 15 νυµεραλεσ 1° ψ 2°:
1≡: Ναδιε ποδρ〈 σερ χονδεναδο πορ αχτοσ υ οµι−
σιονεσ θυε εν ελ µοµεντο δε χοµετερσε νο φυεραν
δελιχτιϖοσ σεγν ελ δερεχηο ναχιοναλ ο ιντερναχιο−
ναλ.
2≡: Ναδα δε λο δισπυεστο εν εστε αρτχυλο σε οπον−
δρ〈 αλ ϕυιχιο νι α λα χονδενα δε υνα περσονα πορ
αχτοσ υ οµισιονεσ θυε, εν ελ µοµεντο δε χοµε−
τερσε, φυεραν δελιχτιϖοσ σεγν λοσ πρινχιπιοσ γενε−
ραλεσ δελ δερεχηο ρεχονοχιδοσ πορ λα χοµυνιδαδ
ιντερναχιοναλ.
Ιγυαλµεντε, ελ Παχτο δε Σαν ϑοσ εν συ αρτχυλο 9≡
εστατυψε: Ναδιε πυεδε σερ χονδεναδο πορ αχχιο−
νεσ υ οµισιονεσ θυε εν ελ µοµεντο δε χοµετερσε
νο φυεραν δελιχτιϖοσ σεγν ελ δερεχηο απλιχαβλε.
Λα Χορτε Ιντεραµεριχανα ηα δεσαρρολλαδο υνα
ϕυρισπρυδενχια ιµπορταντε σοβρε εστε πρινχιπιο.
Εν ελ χασο Χαστιλλο Πετρυζζι, δεχλαρ⌠:
Λα Χορτε εντιενδε θυε εν λα ελαβοραχι⌠ν δε λοσ τι−
ποσ πεναλεσ εσ πρεχισο υτιλιζαρ τρµινοσ εστριχτοσ
ψ υνϖοχοσ, θυε αχοτεν χλαραµεντε λασ χονδυχτασ
πυνιβλεσ, δανδο πλενο σεντιδο αλ πρινχιπιο δε λε−
γαλιδαδ πεναλ. Εστο ιµπλιχα υνα χλαρα δεφινιχι⌠ν
δε λα χονδυχτα ινχριµιναδα, θυε φιϕε συσ ελεµεντοσ
ψ περµιτα δεσλινδαρλα δε χοµπορταµιεντοσ νο πυ−
νιβλεσ ο χονδυχτασ ιλχιτασ σανχιοναβλεσ χον µεδι−
δασ νο πεναλεσ. Λα αµβιγεδαδ εν λα φορµυλαχι⌠ν
δε λοσ τιποσ πεναλεσ γενερα δυδασ ψ αβρε ελ χαµπο
αλ αρβιτριο δε λα αυτοριδαδ, παρτιχυλαρµεντε ινδε−
σεαβλε χυανδο σε τρατα δε εσταβλεχερ λα ρεσπονσα−
βιλιδαδ πεναλ δε λοσ ινδιϖιδυοσ ψ σανχιοναρλα χον
πενασ θυε αφεχταν σεϖεραµεντε βιενεσ φυνδαµεν−
ταλεσ, χοµο λα ϖιδα ο λα λιβερταδ. Νορµασ χοµο λασ
απλιχαδασ εν ελ χασο θυε νοσ οχυπα, θυε νο δελιµι−
ταν εστριχταµεντε λασ χονδυχτασ δελιχτυοσασ, σον
ϖιολατοριασ δελ πρινχιπιο δε λεγαλιδαδ εσταβλεχιδο
εν ελ αρτχυλο 9 δε λα Χονϖενχι⌠ν Αµεριχανα.
Ελ Χονϖενιο Ευροπεο δε ∆ερεχηοσ Ηυµανοσ αλ
ρεχονοχερ ελ πρινχιπιο δε λεγαλιδαδ, εσταβλεχε εν
συ αρτχυλο 7≡ υνα φ⌠ρµυλα σιµιλαρ α λα αδοπταδα
πορ ελ Παχτο Ιντερναχιοναλ δε ∆ερεχηοσ Χιϖιλεσ ψ
Criterio Jurídico Garantista. (Jul.-Dic. de 2014). Año 6, n.o 11, 126-159.
issn
: 2145-3381. Bogotá: Universidad Autónoma de Colombia.
Χριτεριοσ δε απλιχαχι⌠ν δε λοσ πρινχιπιοσ δελ δερεχηο πεναλ ψ νυεϖοσ ενφοθυεσ εν λα Λεψ δε ϑυστιχια ψ Παζ
Para continuar leyendo
Solicita tu prueba